Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

more intimate

  • 1 propior

    prŏpĭor, ĭus, gen. ōris, adj. comp., and proxĭmus, a, um, adj. sup. (v. below, II.) [from the obsol. propis; whence prope].
    I.
    Comp., nearer, nigher.
    A.
    Lit., of place:

    portus propior,

    Verg. A. 3, 530:

    tumulus,

    Liv. 22, 24:

    ut propior patriae sit fuga nostra,

    Ov. P. 1, 2, 130:

    domus,

    Sall. H. 2, 40 Dietsch:

    cum propior caliginis aër Ater init oculos,

    Lucr. 4, 338 (314).—With acc.:

    propior montem suos collocat,

    Sall. J. 49, 1:

    propior hostem,

    Hirt. B. G. 8, 9.—With ab:

    quisquis ab igne propior stetit,

    Sen. Ep. 74, 4.—With inf.:

    propior timeri,

    Stat. Th. 12, 223.— Neutr. plur, subst.: prŏpĭōra, um, places lying near:

    propiora fluminis,

    Tac. H. 5, 16:

    tenere,

    Verg. A. 5, 168.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time, nearer, later, more recent:

    veniunt inde ad propiora,

    Cic. Tusc. 1, 48, 116:

    venio ad propiorem (epistulam),

    id. Att. 15, 3, 2:

    propior puero quam juveni,

    Vell. 2, 53, 1:

    septimus octavo jam propior annus,

    Hor. S. 2, 6, 40; id. C. 3, 15, 4:

    mors,

    Tib. 2, 3, 42:

    propiore aut longiore tempore aliquid facere,

    Dig. 23, 4, 17.—
    2.
    Of relationship, nearer, more nearly related; with dat.:

    quibus propior P. Quintio nemo est,

    Cic. Quint. 31, 97:

    ille gradu propior sanguinis,

    Ov. H. 3, 28; 16, 326; 20, 158:

    amicus,

    Hor. Ep. 1, 9, 5.—
    3.
    Of resemblance, more nearly resembling, more like (class.); with dat.:

    quae sceleri propiora sunt, quam religioni,

    Cic. Verr. 2, 4, 50, § 112:

    tauro,

    Verg. G. 3, 57:

    vero est propius,

    more probable, Liv. 4, 37; Ov. F. 4, 801; Tac. A. 13, 34; id. G. 45:

    scribere Sermoni propiora,

    Hor. S. 1, 4, 42.—With acc. (not in Cic.):

    propius est fidem,

    is more credible, Liv. 4, 17:

    quod tamen vitium propius virtutem erat,

    Sall. C. 11, 1.—
    4.
    Of relation or connection, nearer, more nearly related, affecting or concerning more nearly, of greater import, closer, more intimate:

    hunc priorem aequom'st me habere: tunica propior pallio est, proverbially,

    my shirt is nearer than my coat, Plaut. Trin. 5, 2, 30:

    propior societas eorum, qui ejusdem civitatis,

    Cic. Off. 3, 17, 69:

    sua sibi propiora pericula esse, quam mea,

    id. Sest. 18, 40:

    alium portum propiorem huic aetati videbamus,

    id. Att. 14, 19, 1:

    damnum propius medullis,

    Hor. Ep. 1, 10, 28:

    cura propior luctusque domesticus,

    Ov. M. 13, 578; id. P. 4, 9, 71:

    supplemento vel Latium propius esse,

    Liv. 8, 11:

    irae quam timori propiorem cernens,

    more inclined to anger than to fear, Tac. A. 16, 9: oderat Aenean propior Saturnia Turno, more inclined or attached to, Ov. Tr. 1, 2, 7.—Hence, adv.: prŏpĭus, more nearly, nearer, closer (class.).
    A.
    Lit.
    1.
    Absol.:

    propius accedamus,

    Ter. Ad. 3, 2, 11; Ov. M. 2, 41:

    res adspicere,

    Verg. A. 1, 526:

    propius spectare aliquid,

    Hor. Ep. 1, 1, 67;

    stare,

    id. A. P. 361.—
    2.
    With dat., nearer to: propius grammatico accessi, Cic. ap. Diom. p. 405 P. (not elsewhere in Cic.):

    propius Tiberi quam Thermopylis,

    Nep. Hann. 8, 3:

    propius stabulis armenta tenerent,

    Verg. G. 1, 355.—
    3.
    With acc.:

    ne propius se castra moveret,

    Caes. B. G. 4, 9:

    pars insulae, quae est propius solis occasum,

    id. ib. 4, 28: propius aliquem accedere, id. ib. 5, 36:

    propius urbem,

    Cic. Phil. 7, 9, 26:

    mare,

    Sall. J. 18, 9.—
    4.
    With ab:

    propius a terris,

    Cic. N. D. 1, 31, 87:

    antiquitas quo propius aberat ab ortu et divinā progenie, hoc melius ea cernebat,

    id. Tusc. 1, 12, 26:

    ab Urbe,

    Plin. 17, 25, 38, § 243.—
    B.
    Trop.:

    ut propius ad ea accedam, quae a te dicta sunt,

    Cic. Fin. 4, 10, 24; Sen. Ira, 3, 42, 4; Cic. Part. 36, 124:

    propius accedo: nego esse illa testimonia,

    id. Fl. 10, 23:

    a contumeliā quam a laude propius fuerit post Vitellium eligi,

    Tac. H. 2, 76:

    nec quicquam propius est factum, quam ut illum persequeretur,

    he was within an ace of following him, Cic. Clu. 21, 59; so,

    propius nihil est factum, quam ut occideretur,

    id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 15.
    II.
    Sup.: proxĭmus (PROXVMVS and PROXSVMEIS, Tab. Bant.; late comp. proximior, Sen. Ep. 108, 16; Ulp. ap. Prisc. p. 607 P.; v. below, B. 2. and 3.; cf. in adv. 2. c.), a, um, adj., the nearest, next (class.).
    A.
    Lit., of place:

    proxima oppida,

    Caes. B. G. 3, 12:

    via,

    Lucr. 5, 103; cf.:

    via ad gloriam proxima et quasi compendiaria,

    Cic. Off. 2, 12, 43:

    ad proximum mare, dein Romam pergerent,

    Sall. J. 23, 2:

    in proximos collis discedunt,

    id. ib. 54, 10:

    proximum iter in Galliam,

    Caes. B. G. 1, 10:

    paries cum proximus ardet,

    Hor. Ep. 1, 18, 84:

    agri termini,

    id. C. 2, 18, 23:

    proximus vicinus,

    one's nearest neighbor, Plaut. Most. 3, 1, 138; Ter. Hec. 1, 2, 49; Cic. Att. 2, 14, 2; Dig. 50, 15, 4.—With dat.:

    Belgae proximi sunt Germanis,

    Caes. B. G. 1, 1: huic proximum inferiorem orbem tenet puroeis, Cic. N. D. 2, 20, 53:

    proxima Campano ponti villula,

    Hor. S. 1, 5, 45.—With acc. (not in Cic.):

    qui te proximus est,

    Plaut. Poen. 5, 3, 1:

    ager proximus finem Megalopolitarum,

    Liv. 35, 27:

    Crassus proximus mare Oceanum hiemarat,

    Caes. B. G. 3, 7, 2:

    qui proximi forte tribunal steterant,

    Liv. 8, 32, 12.—With ab, nearest to, next to:

    dactylus proximus a postremo,

    next before, Cic. Or. 64, 217:

    ut quisque proximus ab oppresso sit,

    Liv. 37, 25:

    proximus a dominā,

    Ov. A. A. 1, 139:

    proxima regio ab eā (urbe),

    Curt. 10, 5, 18. —Hence, as subst.,
    1.
    proxĭmus, i, m., a neighbor, a fellow-man, Val. Max. 6, 9 init.; Quint. Decl. 259.—As subst.,
    2.
    proxĭmum, i, n., the neighborhood, vicinity:

    vicinus e proximo,

    hard by, Plaut. Aul. 2, 4, 11:

    aquam hinc de proximo rogabo,

    from the house next door, id. Rud. 2, 3, 73:

    cum in proximo hic sit aegra,

    close by, next door, Ter. Hec. 3, 2, 6:

    huic locum in proximum conduxi,

    Cic. Fil. Fam. 16, 21, 4:

    per impluvium huc despexi in proximum,

    into our neighbor's, Plaut. Mil. 2, 3, 16.— Plur.:

    traicit in proxima continentis,

    Liv. 31, 46, 12.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time, the next preceding or following, the previous, last, the next, the following, ensuing:

    quid proximā, quid superiore nocte egeris,

    Cic. Cat. 1, 1, 1:

    his proximis Nonis, cum in hortos Bruti venissemus,

    id. Lael. 2, 7:

    Gabinius quem proximis superioribus diebus acerrime oppugnasset,

    id. Fam. 1, 9, 20: se proximā nocte castra moturum, on the next, i.e. the following night, Caes. B. G. 1, 40 fin.; 2, 12; 3, 18; Liv. 2, 7, 1:

    proximo anno,

    Sall. J. 35, 2; Plin. 17, 23, 35, § 208:

    in proxumum annum (se) transtulit,

    Cic. Mil. 9, 24:

    proximo, altero, tertio, denique reliquis consecutis diebus,

    id. Phil. 1, 13, 32:

    bello tanto majore quam proximo conatu apparatum est,

    Liv. 4, 23, 6 Weissenb. ad loc.: IN DIEBVS V. PROXSVMEIS QVIBVS QVISQVE EORVM MAG (istratum) INIERIT, Tab. Bantin. lin. 14; so ib. lin. 12; Cic. Fam. 10, 26, 2; id. Att. 11, 11, 1:

    censor qui proximus ante me fuerat,

    id. Sen. 12, 42: die proximi, old abl. form for proximo, Cato ap. Gell. 10, 24, 10, and ap. Non. 153, 11; cf.:

    crastinus, pristinus, etc., but proximo a. d. VI. Kal. Octobr.,

    recently, last of all, Cic. Att. 18, 5.—
    2.
    In order of succession, rank, estimation, worth, etc., the next:

    summa necessitudo videtur esse honestatis: huic proxima incolumitatis: tertia ac levissima commoditatis,

    Cic. Inv. 2, 58, 173:

    observat L. Domitium maxime, me habet proximum,

    id. Att. 1, 1, 3:

    proximos dentes eiciunt,

    Varr. R. R. 2, 7, 2:

    prima vulnera... Proxima,

    Ov. M. 3, 233:

    proximos illi tamen occupavit Pallas honores,

    Hor. C. 1, 12, 19: proximum est, ut, it follows that, remains that, the next point is: proximum est ergo, ut, opus fuerit classe necne quaeramus, we must next inquire, Cic. Fl. 12, 27:

    proximum est, ut doceam, deorum providentiā mundum administrari,

    id. N. D. 2, 29, 73.—Of value or quality, the next, most nearly approaching, most like or similar:

    id habendum est antiquissimum et deo proximum, quod est optimum,

    Cic. Leg. 2, 16, 40:

    ficta voluptatis causā sint proxima veris,

    Hor. A. P. 338:

    proxima Phoebi Versibus ille facit,

    Verg. E. 7, 22.— Comp.:

    ut quorum abstinentiam interrupi, modum servem et quidem abstinentiae proximiorem,

    Sen. Ep. 108, 16.—
    3.
    In relationship, connection, or resemblance, the nearest, next, most nearly or closely related, next of kin, most like:

    AGNATVS PROXIMVS, Fragm. XII. Tabularum: hic illi genere est proximus,

    Ter. Ad. 4, 5, 17:

    proximus cognatione,

    Cic. Inv. 2, 49, 144:

    id des proximum,

    id. Leg. 2, 16, 40:

    proxima virtutibus vitia,

    Quint. 10, 2, 16:

    propinquitate,

    Nep. Ages. 1, 3:

    proximae necessitudines,

    Petr. 116.— Comp.: si quis proximior cognatus nasceretur, Ulp. ap. Prisc. p. 607 P.— Subst.: proxĭmi, ōrum, m., one's nearest relatives, next of kin:

    injuriosi sunt in proximos,

    Cic. Off. 1, 14, 44; Caes. Fragm. ap. Gell. 5, 13, 6; Phaedr. 5, 1, 16:

    cum haec omnia cumulate tuis proximis plana fecero,

    i.e. to your friends, intimates, Cic. Verr. 2, 5, 64, § 165; id. Pis. 32, 79; Gell. 3, 8, 3.—
    b.
    In gen., one's neighbor, fellow-man:

    sive nostros status, sive proximorum ingenia contemplamur,

    Val. Max. 6, 9, 1; Quint. Decl. 2, 59:

    quis est mihi proximus?

    Aug. in Psa. 118; Serm. 8, 2; 90, 7 init.
    4.
    That is nearest at hand, i. e. apt, fit, suitable, convenient, easy (anteand post-class.):

    argumentum,

    App. Mag. p. 278:

    cum obvium proximumque esset dicere, etc.,

    Gell. 3, 14, 12: eamus ad me;

    ibi proximum est, ubi mutes,

    there is the fittest, most convenient place, Ter. Eun. 3, 5, 64.— Adv.: proxĭmē (proxume; comp. proximius, v. below, 2. c.), nearest, very near, next.
    1.
    Lit., of place, with dat. (not in Cic., rare in Livy):

    quam proxime potest hostium castris castra communit,

    Caes. B. C. 1, 72 fin.; Liv. 25, 14, 4.—With acc.:

    exercitum habere quam proxime hostem,

    Cic. Att. 6, 5, 3:

    proxime Pompeium sedebam,

    id. ib. 1, 14, 3:

    proxime Hispaniam Mauri sunt,

    Sall. J. 19, 4.—With ab:

    a Surā proxime est Philiscum oppidum Parthorum,

    Plin. 5, 26, 21, § 89:

    omnes tamen quam proxime alter ab altero debent habitare,

    Col. 1, 6, 8.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time, shortly before or after, last, next:

    civitates quae proxime bellum fecerant,

    Caes. B. G. 3, 29:

    Tito fratre suo censore, qui proximus ante me fuerat,

    Cic. Sen. 12, 42; id. Part. 39, 137; Plin. Ep. 4, 13, 3:

    cum proxime judices contrahentur,

    id. ib. 5, 7, 3.—With acc.:

    proxime abstinentiam sumendus est cibus exiguus,

    Cels. 3, 2:

    proxime solis occasum,

    Pall. 9, 8, 5.—
    b.
    Of order, rank, estimation, condition, etc., next to, next after, next:

    proxime et secundum deos homines hominibus maxime utiles esse possunt,

    Cic. Off. 2, 3, 1:

    me huic tuae virtuti proxime accedere,

    id. Fam. 11, 21, 4:

    proxime a nobilissimis viris,

    Vell. 2, 124, 4; id. 2, 127, 1:

    proxime valent cetera lauri genera,

    Plin. 23, 8, 80, § 158: utilissimum esse omphacium;

    proxime viride,

    id. 23, 4, 39, § 79.—With acc.: esse etiam debent proxime hos cari, qui, etc., Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13, 2:

    proxime morem Romanum,

    closely following the Roman method, Liv. 24, 48, 11:

    erat res minime certamini navali similis, proxime speciem muros oppugnantium navium,

    closely resembling, id. 30, 10.—In this sense also with atque:

    proxime atque ille aut aeque,

    nearly the same as he, Cic. Fam. 9, 13, 2.—
    c.
    Very closely, nicely, accurately:

    ut proxime utriusque differentiam signem,

    Quint. 6, 2, 20 Spald.; cf.:

    analogia, quam proxime ex Graeco transferentes in Latinum proportionem vocaverunt,

    id. 1, 6, 3. — Comp.:

    nonne apertius, proximius, verius?

    Min. Fel. Oct. 19.

    Lewis & Short latin dictionary > propior

  • 2 propiora

    prŏpĭor, ĭus, gen. ōris, adj. comp., and proxĭmus, a, um, adj. sup. (v. below, II.) [from the obsol. propis; whence prope].
    I.
    Comp., nearer, nigher.
    A.
    Lit., of place:

    portus propior,

    Verg. A. 3, 530:

    tumulus,

    Liv. 22, 24:

    ut propior patriae sit fuga nostra,

    Ov. P. 1, 2, 130:

    domus,

    Sall. H. 2, 40 Dietsch:

    cum propior caliginis aër Ater init oculos,

    Lucr. 4, 338 (314).—With acc.:

    propior montem suos collocat,

    Sall. J. 49, 1:

    propior hostem,

    Hirt. B. G. 8, 9.—With ab:

    quisquis ab igne propior stetit,

    Sen. Ep. 74, 4.—With inf.:

    propior timeri,

    Stat. Th. 12, 223.— Neutr. plur, subst.: prŏpĭōra, um, places lying near:

    propiora fluminis,

    Tac. H. 5, 16:

    tenere,

    Verg. A. 5, 168.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time, nearer, later, more recent:

    veniunt inde ad propiora,

    Cic. Tusc. 1, 48, 116:

    venio ad propiorem (epistulam),

    id. Att. 15, 3, 2:

    propior puero quam juveni,

    Vell. 2, 53, 1:

    septimus octavo jam propior annus,

    Hor. S. 2, 6, 40; id. C. 3, 15, 4:

    mors,

    Tib. 2, 3, 42:

    propiore aut longiore tempore aliquid facere,

    Dig. 23, 4, 17.—
    2.
    Of relationship, nearer, more nearly related; with dat.:

    quibus propior P. Quintio nemo est,

    Cic. Quint. 31, 97:

    ille gradu propior sanguinis,

    Ov. H. 3, 28; 16, 326; 20, 158:

    amicus,

    Hor. Ep. 1, 9, 5.—
    3.
    Of resemblance, more nearly resembling, more like (class.); with dat.:

    quae sceleri propiora sunt, quam religioni,

    Cic. Verr. 2, 4, 50, § 112:

    tauro,

    Verg. G. 3, 57:

    vero est propius,

    more probable, Liv. 4, 37; Ov. F. 4, 801; Tac. A. 13, 34; id. G. 45:

    scribere Sermoni propiora,

    Hor. S. 1, 4, 42.—With acc. (not in Cic.):

    propius est fidem,

    is more credible, Liv. 4, 17:

    quod tamen vitium propius virtutem erat,

    Sall. C. 11, 1.—
    4.
    Of relation or connection, nearer, more nearly related, affecting or concerning more nearly, of greater import, closer, more intimate:

    hunc priorem aequom'st me habere: tunica propior pallio est, proverbially,

    my shirt is nearer than my coat, Plaut. Trin. 5, 2, 30:

    propior societas eorum, qui ejusdem civitatis,

    Cic. Off. 3, 17, 69:

    sua sibi propiora pericula esse, quam mea,

    id. Sest. 18, 40:

    alium portum propiorem huic aetati videbamus,

    id. Att. 14, 19, 1:

    damnum propius medullis,

    Hor. Ep. 1, 10, 28:

    cura propior luctusque domesticus,

    Ov. M. 13, 578; id. P. 4, 9, 71:

    supplemento vel Latium propius esse,

    Liv. 8, 11:

    irae quam timori propiorem cernens,

    more inclined to anger than to fear, Tac. A. 16, 9: oderat Aenean propior Saturnia Turno, more inclined or attached to, Ov. Tr. 1, 2, 7.—Hence, adv.: prŏpĭus, more nearly, nearer, closer (class.).
    A.
    Lit.
    1.
    Absol.:

    propius accedamus,

    Ter. Ad. 3, 2, 11; Ov. M. 2, 41:

    res adspicere,

    Verg. A. 1, 526:

    propius spectare aliquid,

    Hor. Ep. 1, 1, 67;

    stare,

    id. A. P. 361.—
    2.
    With dat., nearer to: propius grammatico accessi, Cic. ap. Diom. p. 405 P. (not elsewhere in Cic.):

    propius Tiberi quam Thermopylis,

    Nep. Hann. 8, 3:

    propius stabulis armenta tenerent,

    Verg. G. 1, 355.—
    3.
    With acc.:

    ne propius se castra moveret,

    Caes. B. G. 4, 9:

    pars insulae, quae est propius solis occasum,

    id. ib. 4, 28: propius aliquem accedere, id. ib. 5, 36:

    propius urbem,

    Cic. Phil. 7, 9, 26:

    mare,

    Sall. J. 18, 9.—
    4.
    With ab:

    propius a terris,

    Cic. N. D. 1, 31, 87:

    antiquitas quo propius aberat ab ortu et divinā progenie, hoc melius ea cernebat,

    id. Tusc. 1, 12, 26:

    ab Urbe,

    Plin. 17, 25, 38, § 243.—
    B.
    Trop.:

    ut propius ad ea accedam, quae a te dicta sunt,

    Cic. Fin. 4, 10, 24; Sen. Ira, 3, 42, 4; Cic. Part. 36, 124:

    propius accedo: nego esse illa testimonia,

    id. Fl. 10, 23:

    a contumeliā quam a laude propius fuerit post Vitellium eligi,

    Tac. H. 2, 76:

    nec quicquam propius est factum, quam ut illum persequeretur,

    he was within an ace of following him, Cic. Clu. 21, 59; so,

    propius nihil est factum, quam ut occideretur,

    id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 15.
    II.
    Sup.: proxĭmus (PROXVMVS and PROXSVMEIS, Tab. Bant.; late comp. proximior, Sen. Ep. 108, 16; Ulp. ap. Prisc. p. 607 P.; v. below, B. 2. and 3.; cf. in adv. 2. c.), a, um, adj., the nearest, next (class.).
    A.
    Lit., of place:

    proxima oppida,

    Caes. B. G. 3, 12:

    via,

    Lucr. 5, 103; cf.:

    via ad gloriam proxima et quasi compendiaria,

    Cic. Off. 2, 12, 43:

    ad proximum mare, dein Romam pergerent,

    Sall. J. 23, 2:

    in proximos collis discedunt,

    id. ib. 54, 10:

    proximum iter in Galliam,

    Caes. B. G. 1, 10:

    paries cum proximus ardet,

    Hor. Ep. 1, 18, 84:

    agri termini,

    id. C. 2, 18, 23:

    proximus vicinus,

    one's nearest neighbor, Plaut. Most. 3, 1, 138; Ter. Hec. 1, 2, 49; Cic. Att. 2, 14, 2; Dig. 50, 15, 4.—With dat.:

    Belgae proximi sunt Germanis,

    Caes. B. G. 1, 1: huic proximum inferiorem orbem tenet puroeis, Cic. N. D. 2, 20, 53:

    proxima Campano ponti villula,

    Hor. S. 1, 5, 45.—With acc. (not in Cic.):

    qui te proximus est,

    Plaut. Poen. 5, 3, 1:

    ager proximus finem Megalopolitarum,

    Liv. 35, 27:

    Crassus proximus mare Oceanum hiemarat,

    Caes. B. G. 3, 7, 2:

    qui proximi forte tribunal steterant,

    Liv. 8, 32, 12.—With ab, nearest to, next to:

    dactylus proximus a postremo,

    next before, Cic. Or. 64, 217:

    ut quisque proximus ab oppresso sit,

    Liv. 37, 25:

    proximus a dominā,

    Ov. A. A. 1, 139:

    proxima regio ab eā (urbe),

    Curt. 10, 5, 18. —Hence, as subst.,
    1.
    proxĭmus, i, m., a neighbor, a fellow-man, Val. Max. 6, 9 init.; Quint. Decl. 259.—As subst.,
    2.
    proxĭmum, i, n., the neighborhood, vicinity:

    vicinus e proximo,

    hard by, Plaut. Aul. 2, 4, 11:

    aquam hinc de proximo rogabo,

    from the house next door, id. Rud. 2, 3, 73:

    cum in proximo hic sit aegra,

    close by, next door, Ter. Hec. 3, 2, 6:

    huic locum in proximum conduxi,

    Cic. Fil. Fam. 16, 21, 4:

    per impluvium huc despexi in proximum,

    into our neighbor's, Plaut. Mil. 2, 3, 16.— Plur.:

    traicit in proxima continentis,

    Liv. 31, 46, 12.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time, the next preceding or following, the previous, last, the next, the following, ensuing:

    quid proximā, quid superiore nocte egeris,

    Cic. Cat. 1, 1, 1:

    his proximis Nonis, cum in hortos Bruti venissemus,

    id. Lael. 2, 7:

    Gabinius quem proximis superioribus diebus acerrime oppugnasset,

    id. Fam. 1, 9, 20: se proximā nocte castra moturum, on the next, i.e. the following night, Caes. B. G. 1, 40 fin.; 2, 12; 3, 18; Liv. 2, 7, 1:

    proximo anno,

    Sall. J. 35, 2; Plin. 17, 23, 35, § 208:

    in proxumum annum (se) transtulit,

    Cic. Mil. 9, 24:

    proximo, altero, tertio, denique reliquis consecutis diebus,

    id. Phil. 1, 13, 32:

    bello tanto majore quam proximo conatu apparatum est,

    Liv. 4, 23, 6 Weissenb. ad loc.: IN DIEBVS V. PROXSVMEIS QVIBVS QVISQVE EORVM MAG (istratum) INIERIT, Tab. Bantin. lin. 14; so ib. lin. 12; Cic. Fam. 10, 26, 2; id. Att. 11, 11, 1:

    censor qui proximus ante me fuerat,

    id. Sen. 12, 42: die proximi, old abl. form for proximo, Cato ap. Gell. 10, 24, 10, and ap. Non. 153, 11; cf.:

    crastinus, pristinus, etc., but proximo a. d. VI. Kal. Octobr.,

    recently, last of all, Cic. Att. 18, 5.—
    2.
    In order of succession, rank, estimation, worth, etc., the next:

    summa necessitudo videtur esse honestatis: huic proxima incolumitatis: tertia ac levissima commoditatis,

    Cic. Inv. 2, 58, 173:

    observat L. Domitium maxime, me habet proximum,

    id. Att. 1, 1, 3:

    proximos dentes eiciunt,

    Varr. R. R. 2, 7, 2:

    prima vulnera... Proxima,

    Ov. M. 3, 233:

    proximos illi tamen occupavit Pallas honores,

    Hor. C. 1, 12, 19: proximum est, ut, it follows that, remains that, the next point is: proximum est ergo, ut, opus fuerit classe necne quaeramus, we must next inquire, Cic. Fl. 12, 27:

    proximum est, ut doceam, deorum providentiā mundum administrari,

    id. N. D. 2, 29, 73.—Of value or quality, the next, most nearly approaching, most like or similar:

    id habendum est antiquissimum et deo proximum, quod est optimum,

    Cic. Leg. 2, 16, 40:

    ficta voluptatis causā sint proxima veris,

    Hor. A. P. 338:

    proxima Phoebi Versibus ille facit,

    Verg. E. 7, 22.— Comp.:

    ut quorum abstinentiam interrupi, modum servem et quidem abstinentiae proximiorem,

    Sen. Ep. 108, 16.—
    3.
    In relationship, connection, or resemblance, the nearest, next, most nearly or closely related, next of kin, most like:

    AGNATVS PROXIMVS, Fragm. XII. Tabularum: hic illi genere est proximus,

    Ter. Ad. 4, 5, 17:

    proximus cognatione,

    Cic. Inv. 2, 49, 144:

    id des proximum,

    id. Leg. 2, 16, 40:

    proxima virtutibus vitia,

    Quint. 10, 2, 16:

    propinquitate,

    Nep. Ages. 1, 3:

    proximae necessitudines,

    Petr. 116.— Comp.: si quis proximior cognatus nasceretur, Ulp. ap. Prisc. p. 607 P.— Subst.: proxĭmi, ōrum, m., one's nearest relatives, next of kin:

    injuriosi sunt in proximos,

    Cic. Off. 1, 14, 44; Caes. Fragm. ap. Gell. 5, 13, 6; Phaedr. 5, 1, 16:

    cum haec omnia cumulate tuis proximis plana fecero,

    i.e. to your friends, intimates, Cic. Verr. 2, 5, 64, § 165; id. Pis. 32, 79; Gell. 3, 8, 3.—
    b.
    In gen., one's neighbor, fellow-man:

    sive nostros status, sive proximorum ingenia contemplamur,

    Val. Max. 6, 9, 1; Quint. Decl. 2, 59:

    quis est mihi proximus?

    Aug. in Psa. 118; Serm. 8, 2; 90, 7 init.
    4.
    That is nearest at hand, i. e. apt, fit, suitable, convenient, easy (anteand post-class.):

    argumentum,

    App. Mag. p. 278:

    cum obvium proximumque esset dicere, etc.,

    Gell. 3, 14, 12: eamus ad me;

    ibi proximum est, ubi mutes,

    there is the fittest, most convenient place, Ter. Eun. 3, 5, 64.— Adv.: proxĭmē (proxume; comp. proximius, v. below, 2. c.), nearest, very near, next.
    1.
    Lit., of place, with dat. (not in Cic., rare in Livy):

    quam proxime potest hostium castris castra communit,

    Caes. B. C. 1, 72 fin.; Liv. 25, 14, 4.—With acc.:

    exercitum habere quam proxime hostem,

    Cic. Att. 6, 5, 3:

    proxime Pompeium sedebam,

    id. ib. 1, 14, 3:

    proxime Hispaniam Mauri sunt,

    Sall. J. 19, 4.—With ab:

    a Surā proxime est Philiscum oppidum Parthorum,

    Plin. 5, 26, 21, § 89:

    omnes tamen quam proxime alter ab altero debent habitare,

    Col. 1, 6, 8.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time, shortly before or after, last, next:

    civitates quae proxime bellum fecerant,

    Caes. B. G. 3, 29:

    Tito fratre suo censore, qui proximus ante me fuerat,

    Cic. Sen. 12, 42; id. Part. 39, 137; Plin. Ep. 4, 13, 3:

    cum proxime judices contrahentur,

    id. ib. 5, 7, 3.—With acc.:

    proxime abstinentiam sumendus est cibus exiguus,

    Cels. 3, 2:

    proxime solis occasum,

    Pall. 9, 8, 5.—
    b.
    Of order, rank, estimation, condition, etc., next to, next after, next:

    proxime et secundum deos homines hominibus maxime utiles esse possunt,

    Cic. Off. 2, 3, 1:

    me huic tuae virtuti proxime accedere,

    id. Fam. 11, 21, 4:

    proxime a nobilissimis viris,

    Vell. 2, 124, 4; id. 2, 127, 1:

    proxime valent cetera lauri genera,

    Plin. 23, 8, 80, § 158: utilissimum esse omphacium;

    proxime viride,

    id. 23, 4, 39, § 79.—With acc.: esse etiam debent proxime hos cari, qui, etc., Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13, 2:

    proxime morem Romanum,

    closely following the Roman method, Liv. 24, 48, 11:

    erat res minime certamini navali similis, proxime speciem muros oppugnantium navium,

    closely resembling, id. 30, 10.—In this sense also with atque:

    proxime atque ille aut aeque,

    nearly the same as he, Cic. Fam. 9, 13, 2.—
    c.
    Very closely, nicely, accurately:

    ut proxime utriusque differentiam signem,

    Quint. 6, 2, 20 Spald.; cf.:

    analogia, quam proxime ex Graeco transferentes in Latinum proportionem vocaverunt,

    id. 1, 6, 3. — Comp.:

    nonne apertius, proximius, verius?

    Min. Fel. Oct. 19.

    Lewis & Short latin dictionary > propiora

  • 3 proximi

    prŏpĭor, ĭus, gen. ōris, adj. comp., and proxĭmus, a, um, adj. sup. (v. below, II.) [from the obsol. propis; whence prope].
    I.
    Comp., nearer, nigher.
    A.
    Lit., of place:

    portus propior,

    Verg. A. 3, 530:

    tumulus,

    Liv. 22, 24:

    ut propior patriae sit fuga nostra,

    Ov. P. 1, 2, 130:

    domus,

    Sall. H. 2, 40 Dietsch:

    cum propior caliginis aër Ater init oculos,

    Lucr. 4, 338 (314).—With acc.:

    propior montem suos collocat,

    Sall. J. 49, 1:

    propior hostem,

    Hirt. B. G. 8, 9.—With ab:

    quisquis ab igne propior stetit,

    Sen. Ep. 74, 4.—With inf.:

    propior timeri,

    Stat. Th. 12, 223.— Neutr. plur, subst.: prŏpĭōra, um, places lying near:

    propiora fluminis,

    Tac. H. 5, 16:

    tenere,

    Verg. A. 5, 168.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time, nearer, later, more recent:

    veniunt inde ad propiora,

    Cic. Tusc. 1, 48, 116:

    venio ad propiorem (epistulam),

    id. Att. 15, 3, 2:

    propior puero quam juveni,

    Vell. 2, 53, 1:

    septimus octavo jam propior annus,

    Hor. S. 2, 6, 40; id. C. 3, 15, 4:

    mors,

    Tib. 2, 3, 42:

    propiore aut longiore tempore aliquid facere,

    Dig. 23, 4, 17.—
    2.
    Of relationship, nearer, more nearly related; with dat.:

    quibus propior P. Quintio nemo est,

    Cic. Quint. 31, 97:

    ille gradu propior sanguinis,

    Ov. H. 3, 28; 16, 326; 20, 158:

    amicus,

    Hor. Ep. 1, 9, 5.—
    3.
    Of resemblance, more nearly resembling, more like (class.); with dat.:

    quae sceleri propiora sunt, quam religioni,

    Cic. Verr. 2, 4, 50, § 112:

    tauro,

    Verg. G. 3, 57:

    vero est propius,

    more probable, Liv. 4, 37; Ov. F. 4, 801; Tac. A. 13, 34; id. G. 45:

    scribere Sermoni propiora,

    Hor. S. 1, 4, 42.—With acc. (not in Cic.):

    propius est fidem,

    is more credible, Liv. 4, 17:

    quod tamen vitium propius virtutem erat,

    Sall. C. 11, 1.—
    4.
    Of relation or connection, nearer, more nearly related, affecting or concerning more nearly, of greater import, closer, more intimate:

    hunc priorem aequom'st me habere: tunica propior pallio est, proverbially,

    my shirt is nearer than my coat, Plaut. Trin. 5, 2, 30:

    propior societas eorum, qui ejusdem civitatis,

    Cic. Off. 3, 17, 69:

    sua sibi propiora pericula esse, quam mea,

    id. Sest. 18, 40:

    alium portum propiorem huic aetati videbamus,

    id. Att. 14, 19, 1:

    damnum propius medullis,

    Hor. Ep. 1, 10, 28:

    cura propior luctusque domesticus,

    Ov. M. 13, 578; id. P. 4, 9, 71:

    supplemento vel Latium propius esse,

    Liv. 8, 11:

    irae quam timori propiorem cernens,

    more inclined to anger than to fear, Tac. A. 16, 9: oderat Aenean propior Saturnia Turno, more inclined or attached to, Ov. Tr. 1, 2, 7.—Hence, adv.: prŏpĭus, more nearly, nearer, closer (class.).
    A.
    Lit.
    1.
    Absol.:

    propius accedamus,

    Ter. Ad. 3, 2, 11; Ov. M. 2, 41:

    res adspicere,

    Verg. A. 1, 526:

    propius spectare aliquid,

    Hor. Ep. 1, 1, 67;

    stare,

    id. A. P. 361.—
    2.
    With dat., nearer to: propius grammatico accessi, Cic. ap. Diom. p. 405 P. (not elsewhere in Cic.):

    propius Tiberi quam Thermopylis,

    Nep. Hann. 8, 3:

    propius stabulis armenta tenerent,

    Verg. G. 1, 355.—
    3.
    With acc.:

    ne propius se castra moveret,

    Caes. B. G. 4, 9:

    pars insulae, quae est propius solis occasum,

    id. ib. 4, 28: propius aliquem accedere, id. ib. 5, 36:

    propius urbem,

    Cic. Phil. 7, 9, 26:

    mare,

    Sall. J. 18, 9.—
    4.
    With ab:

    propius a terris,

    Cic. N. D. 1, 31, 87:

    antiquitas quo propius aberat ab ortu et divinā progenie, hoc melius ea cernebat,

    id. Tusc. 1, 12, 26:

    ab Urbe,

    Plin. 17, 25, 38, § 243.—
    B.
    Trop.:

    ut propius ad ea accedam, quae a te dicta sunt,

    Cic. Fin. 4, 10, 24; Sen. Ira, 3, 42, 4; Cic. Part. 36, 124:

    propius accedo: nego esse illa testimonia,

    id. Fl. 10, 23:

    a contumeliā quam a laude propius fuerit post Vitellium eligi,

    Tac. H. 2, 76:

    nec quicquam propius est factum, quam ut illum persequeretur,

    he was within an ace of following him, Cic. Clu. 21, 59; so,

    propius nihil est factum, quam ut occideretur,

    id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 15.
    II.
    Sup.: proxĭmus (PROXVMVS and PROXSVMEIS, Tab. Bant.; late comp. proximior, Sen. Ep. 108, 16; Ulp. ap. Prisc. p. 607 P.; v. below, B. 2. and 3.; cf. in adv. 2. c.), a, um, adj., the nearest, next (class.).
    A.
    Lit., of place:

    proxima oppida,

    Caes. B. G. 3, 12:

    via,

    Lucr. 5, 103; cf.:

    via ad gloriam proxima et quasi compendiaria,

    Cic. Off. 2, 12, 43:

    ad proximum mare, dein Romam pergerent,

    Sall. J. 23, 2:

    in proximos collis discedunt,

    id. ib. 54, 10:

    proximum iter in Galliam,

    Caes. B. G. 1, 10:

    paries cum proximus ardet,

    Hor. Ep. 1, 18, 84:

    agri termini,

    id. C. 2, 18, 23:

    proximus vicinus,

    one's nearest neighbor, Plaut. Most. 3, 1, 138; Ter. Hec. 1, 2, 49; Cic. Att. 2, 14, 2; Dig. 50, 15, 4.—With dat.:

    Belgae proximi sunt Germanis,

    Caes. B. G. 1, 1: huic proximum inferiorem orbem tenet puroeis, Cic. N. D. 2, 20, 53:

    proxima Campano ponti villula,

    Hor. S. 1, 5, 45.—With acc. (not in Cic.):

    qui te proximus est,

    Plaut. Poen. 5, 3, 1:

    ager proximus finem Megalopolitarum,

    Liv. 35, 27:

    Crassus proximus mare Oceanum hiemarat,

    Caes. B. G. 3, 7, 2:

    qui proximi forte tribunal steterant,

    Liv. 8, 32, 12.—With ab, nearest to, next to:

    dactylus proximus a postremo,

    next before, Cic. Or. 64, 217:

    ut quisque proximus ab oppresso sit,

    Liv. 37, 25:

    proximus a dominā,

    Ov. A. A. 1, 139:

    proxima regio ab eā (urbe),

    Curt. 10, 5, 18. —Hence, as subst.,
    1.
    proxĭmus, i, m., a neighbor, a fellow-man, Val. Max. 6, 9 init.; Quint. Decl. 259.—As subst.,
    2.
    proxĭmum, i, n., the neighborhood, vicinity:

    vicinus e proximo,

    hard by, Plaut. Aul. 2, 4, 11:

    aquam hinc de proximo rogabo,

    from the house next door, id. Rud. 2, 3, 73:

    cum in proximo hic sit aegra,

    close by, next door, Ter. Hec. 3, 2, 6:

    huic locum in proximum conduxi,

    Cic. Fil. Fam. 16, 21, 4:

    per impluvium huc despexi in proximum,

    into our neighbor's, Plaut. Mil. 2, 3, 16.— Plur.:

    traicit in proxima continentis,

    Liv. 31, 46, 12.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time, the next preceding or following, the previous, last, the next, the following, ensuing:

    quid proximā, quid superiore nocte egeris,

    Cic. Cat. 1, 1, 1:

    his proximis Nonis, cum in hortos Bruti venissemus,

    id. Lael. 2, 7:

    Gabinius quem proximis superioribus diebus acerrime oppugnasset,

    id. Fam. 1, 9, 20: se proximā nocte castra moturum, on the next, i.e. the following night, Caes. B. G. 1, 40 fin.; 2, 12; 3, 18; Liv. 2, 7, 1:

    proximo anno,

    Sall. J. 35, 2; Plin. 17, 23, 35, § 208:

    in proxumum annum (se) transtulit,

    Cic. Mil. 9, 24:

    proximo, altero, tertio, denique reliquis consecutis diebus,

    id. Phil. 1, 13, 32:

    bello tanto majore quam proximo conatu apparatum est,

    Liv. 4, 23, 6 Weissenb. ad loc.: IN DIEBVS V. PROXSVMEIS QVIBVS QVISQVE EORVM MAG (istratum) INIERIT, Tab. Bantin. lin. 14; so ib. lin. 12; Cic. Fam. 10, 26, 2; id. Att. 11, 11, 1:

    censor qui proximus ante me fuerat,

    id. Sen. 12, 42: die proximi, old abl. form for proximo, Cato ap. Gell. 10, 24, 10, and ap. Non. 153, 11; cf.:

    crastinus, pristinus, etc., but proximo a. d. VI. Kal. Octobr.,

    recently, last of all, Cic. Att. 18, 5.—
    2.
    In order of succession, rank, estimation, worth, etc., the next:

    summa necessitudo videtur esse honestatis: huic proxima incolumitatis: tertia ac levissima commoditatis,

    Cic. Inv. 2, 58, 173:

    observat L. Domitium maxime, me habet proximum,

    id. Att. 1, 1, 3:

    proximos dentes eiciunt,

    Varr. R. R. 2, 7, 2:

    prima vulnera... Proxima,

    Ov. M. 3, 233:

    proximos illi tamen occupavit Pallas honores,

    Hor. C. 1, 12, 19: proximum est, ut, it follows that, remains that, the next point is: proximum est ergo, ut, opus fuerit classe necne quaeramus, we must next inquire, Cic. Fl. 12, 27:

    proximum est, ut doceam, deorum providentiā mundum administrari,

    id. N. D. 2, 29, 73.—Of value or quality, the next, most nearly approaching, most like or similar:

    id habendum est antiquissimum et deo proximum, quod est optimum,

    Cic. Leg. 2, 16, 40:

    ficta voluptatis causā sint proxima veris,

    Hor. A. P. 338:

    proxima Phoebi Versibus ille facit,

    Verg. E. 7, 22.— Comp.:

    ut quorum abstinentiam interrupi, modum servem et quidem abstinentiae proximiorem,

    Sen. Ep. 108, 16.—
    3.
    In relationship, connection, or resemblance, the nearest, next, most nearly or closely related, next of kin, most like:

    AGNATVS PROXIMVS, Fragm. XII. Tabularum: hic illi genere est proximus,

    Ter. Ad. 4, 5, 17:

    proximus cognatione,

    Cic. Inv. 2, 49, 144:

    id des proximum,

    id. Leg. 2, 16, 40:

    proxima virtutibus vitia,

    Quint. 10, 2, 16:

    propinquitate,

    Nep. Ages. 1, 3:

    proximae necessitudines,

    Petr. 116.— Comp.: si quis proximior cognatus nasceretur, Ulp. ap. Prisc. p. 607 P.— Subst.: proxĭmi, ōrum, m., one's nearest relatives, next of kin:

    injuriosi sunt in proximos,

    Cic. Off. 1, 14, 44; Caes. Fragm. ap. Gell. 5, 13, 6; Phaedr. 5, 1, 16:

    cum haec omnia cumulate tuis proximis plana fecero,

    i.e. to your friends, intimates, Cic. Verr. 2, 5, 64, § 165; id. Pis. 32, 79; Gell. 3, 8, 3.—
    b.
    In gen., one's neighbor, fellow-man:

    sive nostros status, sive proximorum ingenia contemplamur,

    Val. Max. 6, 9, 1; Quint. Decl. 2, 59:

    quis est mihi proximus?

    Aug. in Psa. 118; Serm. 8, 2; 90, 7 init.
    4.
    That is nearest at hand, i. e. apt, fit, suitable, convenient, easy (anteand post-class.):

    argumentum,

    App. Mag. p. 278:

    cum obvium proximumque esset dicere, etc.,

    Gell. 3, 14, 12: eamus ad me;

    ibi proximum est, ubi mutes,

    there is the fittest, most convenient place, Ter. Eun. 3, 5, 64.— Adv.: proxĭmē (proxume; comp. proximius, v. below, 2. c.), nearest, very near, next.
    1.
    Lit., of place, with dat. (not in Cic., rare in Livy):

    quam proxime potest hostium castris castra communit,

    Caes. B. C. 1, 72 fin.; Liv. 25, 14, 4.—With acc.:

    exercitum habere quam proxime hostem,

    Cic. Att. 6, 5, 3:

    proxime Pompeium sedebam,

    id. ib. 1, 14, 3:

    proxime Hispaniam Mauri sunt,

    Sall. J. 19, 4.—With ab:

    a Surā proxime est Philiscum oppidum Parthorum,

    Plin. 5, 26, 21, § 89:

    omnes tamen quam proxime alter ab altero debent habitare,

    Col. 1, 6, 8.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time, shortly before or after, last, next:

    civitates quae proxime bellum fecerant,

    Caes. B. G. 3, 29:

    Tito fratre suo censore, qui proximus ante me fuerat,

    Cic. Sen. 12, 42; id. Part. 39, 137; Plin. Ep. 4, 13, 3:

    cum proxime judices contrahentur,

    id. ib. 5, 7, 3.—With acc.:

    proxime abstinentiam sumendus est cibus exiguus,

    Cels. 3, 2:

    proxime solis occasum,

    Pall. 9, 8, 5.—
    b.
    Of order, rank, estimation, condition, etc., next to, next after, next:

    proxime et secundum deos homines hominibus maxime utiles esse possunt,

    Cic. Off. 2, 3, 1:

    me huic tuae virtuti proxime accedere,

    id. Fam. 11, 21, 4:

    proxime a nobilissimis viris,

    Vell. 2, 124, 4; id. 2, 127, 1:

    proxime valent cetera lauri genera,

    Plin. 23, 8, 80, § 158: utilissimum esse omphacium;

    proxime viride,

    id. 23, 4, 39, § 79.—With acc.: esse etiam debent proxime hos cari, qui, etc., Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13, 2:

    proxime morem Romanum,

    closely following the Roman method, Liv. 24, 48, 11:

    erat res minime certamini navali similis, proxime speciem muros oppugnantium navium,

    closely resembling, id. 30, 10.—In this sense also with atque:

    proxime atque ille aut aeque,

    nearly the same as he, Cic. Fam. 9, 13, 2.—
    c.
    Very closely, nicely, accurately:

    ut proxime utriusque differentiam signem,

    Quint. 6, 2, 20 Spald.; cf.:

    analogia, quam proxime ex Graeco transferentes in Latinum proportionem vocaverunt,

    id. 1, 6, 3. — Comp.:

    nonne apertius, proximius, verius?

    Min. Fel. Oct. 19.

    Lewis & Short latin dictionary > proximi

  • 4 proximum

    prŏpĭor, ĭus, gen. ōris, adj. comp., and proxĭmus, a, um, adj. sup. (v. below, II.) [from the obsol. propis; whence prope].
    I.
    Comp., nearer, nigher.
    A.
    Lit., of place:

    portus propior,

    Verg. A. 3, 530:

    tumulus,

    Liv. 22, 24:

    ut propior patriae sit fuga nostra,

    Ov. P. 1, 2, 130:

    domus,

    Sall. H. 2, 40 Dietsch:

    cum propior caliginis aër Ater init oculos,

    Lucr. 4, 338 (314).—With acc.:

    propior montem suos collocat,

    Sall. J. 49, 1:

    propior hostem,

    Hirt. B. G. 8, 9.—With ab:

    quisquis ab igne propior stetit,

    Sen. Ep. 74, 4.—With inf.:

    propior timeri,

    Stat. Th. 12, 223.— Neutr. plur, subst.: prŏpĭōra, um, places lying near:

    propiora fluminis,

    Tac. H. 5, 16:

    tenere,

    Verg. A. 5, 168.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time, nearer, later, more recent:

    veniunt inde ad propiora,

    Cic. Tusc. 1, 48, 116:

    venio ad propiorem (epistulam),

    id. Att. 15, 3, 2:

    propior puero quam juveni,

    Vell. 2, 53, 1:

    septimus octavo jam propior annus,

    Hor. S. 2, 6, 40; id. C. 3, 15, 4:

    mors,

    Tib. 2, 3, 42:

    propiore aut longiore tempore aliquid facere,

    Dig. 23, 4, 17.—
    2.
    Of relationship, nearer, more nearly related; with dat.:

    quibus propior P. Quintio nemo est,

    Cic. Quint. 31, 97:

    ille gradu propior sanguinis,

    Ov. H. 3, 28; 16, 326; 20, 158:

    amicus,

    Hor. Ep. 1, 9, 5.—
    3.
    Of resemblance, more nearly resembling, more like (class.); with dat.:

    quae sceleri propiora sunt, quam religioni,

    Cic. Verr. 2, 4, 50, § 112:

    tauro,

    Verg. G. 3, 57:

    vero est propius,

    more probable, Liv. 4, 37; Ov. F. 4, 801; Tac. A. 13, 34; id. G. 45:

    scribere Sermoni propiora,

    Hor. S. 1, 4, 42.—With acc. (not in Cic.):

    propius est fidem,

    is more credible, Liv. 4, 17:

    quod tamen vitium propius virtutem erat,

    Sall. C. 11, 1.—
    4.
    Of relation or connection, nearer, more nearly related, affecting or concerning more nearly, of greater import, closer, more intimate:

    hunc priorem aequom'st me habere: tunica propior pallio est, proverbially,

    my shirt is nearer than my coat, Plaut. Trin. 5, 2, 30:

    propior societas eorum, qui ejusdem civitatis,

    Cic. Off. 3, 17, 69:

    sua sibi propiora pericula esse, quam mea,

    id. Sest. 18, 40:

    alium portum propiorem huic aetati videbamus,

    id. Att. 14, 19, 1:

    damnum propius medullis,

    Hor. Ep. 1, 10, 28:

    cura propior luctusque domesticus,

    Ov. M. 13, 578; id. P. 4, 9, 71:

    supplemento vel Latium propius esse,

    Liv. 8, 11:

    irae quam timori propiorem cernens,

    more inclined to anger than to fear, Tac. A. 16, 9: oderat Aenean propior Saturnia Turno, more inclined or attached to, Ov. Tr. 1, 2, 7.—Hence, adv.: prŏpĭus, more nearly, nearer, closer (class.).
    A.
    Lit.
    1.
    Absol.:

    propius accedamus,

    Ter. Ad. 3, 2, 11; Ov. M. 2, 41:

    res adspicere,

    Verg. A. 1, 526:

    propius spectare aliquid,

    Hor. Ep. 1, 1, 67;

    stare,

    id. A. P. 361.—
    2.
    With dat., nearer to: propius grammatico accessi, Cic. ap. Diom. p. 405 P. (not elsewhere in Cic.):

    propius Tiberi quam Thermopylis,

    Nep. Hann. 8, 3:

    propius stabulis armenta tenerent,

    Verg. G. 1, 355.—
    3.
    With acc.:

    ne propius se castra moveret,

    Caes. B. G. 4, 9:

    pars insulae, quae est propius solis occasum,

    id. ib. 4, 28: propius aliquem accedere, id. ib. 5, 36:

    propius urbem,

    Cic. Phil. 7, 9, 26:

    mare,

    Sall. J. 18, 9.—
    4.
    With ab:

    propius a terris,

    Cic. N. D. 1, 31, 87:

    antiquitas quo propius aberat ab ortu et divinā progenie, hoc melius ea cernebat,

    id. Tusc. 1, 12, 26:

    ab Urbe,

    Plin. 17, 25, 38, § 243.—
    B.
    Trop.:

    ut propius ad ea accedam, quae a te dicta sunt,

    Cic. Fin. 4, 10, 24; Sen. Ira, 3, 42, 4; Cic. Part. 36, 124:

    propius accedo: nego esse illa testimonia,

    id. Fl. 10, 23:

    a contumeliā quam a laude propius fuerit post Vitellium eligi,

    Tac. H. 2, 76:

    nec quicquam propius est factum, quam ut illum persequeretur,

    he was within an ace of following him, Cic. Clu. 21, 59; so,

    propius nihil est factum, quam ut occideretur,

    id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 15.
    II.
    Sup.: proxĭmus (PROXVMVS and PROXSVMEIS, Tab. Bant.; late comp. proximior, Sen. Ep. 108, 16; Ulp. ap. Prisc. p. 607 P.; v. below, B. 2. and 3.; cf. in adv. 2. c.), a, um, adj., the nearest, next (class.).
    A.
    Lit., of place:

    proxima oppida,

    Caes. B. G. 3, 12:

    via,

    Lucr. 5, 103; cf.:

    via ad gloriam proxima et quasi compendiaria,

    Cic. Off. 2, 12, 43:

    ad proximum mare, dein Romam pergerent,

    Sall. J. 23, 2:

    in proximos collis discedunt,

    id. ib. 54, 10:

    proximum iter in Galliam,

    Caes. B. G. 1, 10:

    paries cum proximus ardet,

    Hor. Ep. 1, 18, 84:

    agri termini,

    id. C. 2, 18, 23:

    proximus vicinus,

    one's nearest neighbor, Plaut. Most. 3, 1, 138; Ter. Hec. 1, 2, 49; Cic. Att. 2, 14, 2; Dig. 50, 15, 4.—With dat.:

    Belgae proximi sunt Germanis,

    Caes. B. G. 1, 1: huic proximum inferiorem orbem tenet puroeis, Cic. N. D. 2, 20, 53:

    proxima Campano ponti villula,

    Hor. S. 1, 5, 45.—With acc. (not in Cic.):

    qui te proximus est,

    Plaut. Poen. 5, 3, 1:

    ager proximus finem Megalopolitarum,

    Liv. 35, 27:

    Crassus proximus mare Oceanum hiemarat,

    Caes. B. G. 3, 7, 2:

    qui proximi forte tribunal steterant,

    Liv. 8, 32, 12.—With ab, nearest to, next to:

    dactylus proximus a postremo,

    next before, Cic. Or. 64, 217:

    ut quisque proximus ab oppresso sit,

    Liv. 37, 25:

    proximus a dominā,

    Ov. A. A. 1, 139:

    proxima regio ab eā (urbe),

    Curt. 10, 5, 18. —Hence, as subst.,
    1.
    proxĭmus, i, m., a neighbor, a fellow-man, Val. Max. 6, 9 init.; Quint. Decl. 259.—As subst.,
    2.
    proxĭmum, i, n., the neighborhood, vicinity:

    vicinus e proximo,

    hard by, Plaut. Aul. 2, 4, 11:

    aquam hinc de proximo rogabo,

    from the house next door, id. Rud. 2, 3, 73:

    cum in proximo hic sit aegra,

    close by, next door, Ter. Hec. 3, 2, 6:

    huic locum in proximum conduxi,

    Cic. Fil. Fam. 16, 21, 4:

    per impluvium huc despexi in proximum,

    into our neighbor's, Plaut. Mil. 2, 3, 16.— Plur.:

    traicit in proxima continentis,

    Liv. 31, 46, 12.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time, the next preceding or following, the previous, last, the next, the following, ensuing:

    quid proximā, quid superiore nocte egeris,

    Cic. Cat. 1, 1, 1:

    his proximis Nonis, cum in hortos Bruti venissemus,

    id. Lael. 2, 7:

    Gabinius quem proximis superioribus diebus acerrime oppugnasset,

    id. Fam. 1, 9, 20: se proximā nocte castra moturum, on the next, i.e. the following night, Caes. B. G. 1, 40 fin.; 2, 12; 3, 18; Liv. 2, 7, 1:

    proximo anno,

    Sall. J. 35, 2; Plin. 17, 23, 35, § 208:

    in proxumum annum (se) transtulit,

    Cic. Mil. 9, 24:

    proximo, altero, tertio, denique reliquis consecutis diebus,

    id. Phil. 1, 13, 32:

    bello tanto majore quam proximo conatu apparatum est,

    Liv. 4, 23, 6 Weissenb. ad loc.: IN DIEBVS V. PROXSVMEIS QVIBVS QVISQVE EORVM MAG (istratum) INIERIT, Tab. Bantin. lin. 14; so ib. lin. 12; Cic. Fam. 10, 26, 2; id. Att. 11, 11, 1:

    censor qui proximus ante me fuerat,

    id. Sen. 12, 42: die proximi, old abl. form for proximo, Cato ap. Gell. 10, 24, 10, and ap. Non. 153, 11; cf.:

    crastinus, pristinus, etc., but proximo a. d. VI. Kal. Octobr.,

    recently, last of all, Cic. Att. 18, 5.—
    2.
    In order of succession, rank, estimation, worth, etc., the next:

    summa necessitudo videtur esse honestatis: huic proxima incolumitatis: tertia ac levissima commoditatis,

    Cic. Inv. 2, 58, 173:

    observat L. Domitium maxime, me habet proximum,

    id. Att. 1, 1, 3:

    proximos dentes eiciunt,

    Varr. R. R. 2, 7, 2:

    prima vulnera... Proxima,

    Ov. M. 3, 233:

    proximos illi tamen occupavit Pallas honores,

    Hor. C. 1, 12, 19: proximum est, ut, it follows that, remains that, the next point is: proximum est ergo, ut, opus fuerit classe necne quaeramus, we must next inquire, Cic. Fl. 12, 27:

    proximum est, ut doceam, deorum providentiā mundum administrari,

    id. N. D. 2, 29, 73.—Of value or quality, the next, most nearly approaching, most like or similar:

    id habendum est antiquissimum et deo proximum, quod est optimum,

    Cic. Leg. 2, 16, 40:

    ficta voluptatis causā sint proxima veris,

    Hor. A. P. 338:

    proxima Phoebi Versibus ille facit,

    Verg. E. 7, 22.— Comp.:

    ut quorum abstinentiam interrupi, modum servem et quidem abstinentiae proximiorem,

    Sen. Ep. 108, 16.—
    3.
    In relationship, connection, or resemblance, the nearest, next, most nearly or closely related, next of kin, most like:

    AGNATVS PROXIMVS, Fragm. XII. Tabularum: hic illi genere est proximus,

    Ter. Ad. 4, 5, 17:

    proximus cognatione,

    Cic. Inv. 2, 49, 144:

    id des proximum,

    id. Leg. 2, 16, 40:

    proxima virtutibus vitia,

    Quint. 10, 2, 16:

    propinquitate,

    Nep. Ages. 1, 3:

    proximae necessitudines,

    Petr. 116.— Comp.: si quis proximior cognatus nasceretur, Ulp. ap. Prisc. p. 607 P.— Subst.: proxĭmi, ōrum, m., one's nearest relatives, next of kin:

    injuriosi sunt in proximos,

    Cic. Off. 1, 14, 44; Caes. Fragm. ap. Gell. 5, 13, 6; Phaedr. 5, 1, 16:

    cum haec omnia cumulate tuis proximis plana fecero,

    i.e. to your friends, intimates, Cic. Verr. 2, 5, 64, § 165; id. Pis. 32, 79; Gell. 3, 8, 3.—
    b.
    In gen., one's neighbor, fellow-man:

    sive nostros status, sive proximorum ingenia contemplamur,

    Val. Max. 6, 9, 1; Quint. Decl. 2, 59:

    quis est mihi proximus?

    Aug. in Psa. 118; Serm. 8, 2; 90, 7 init.
    4.
    That is nearest at hand, i. e. apt, fit, suitable, convenient, easy (anteand post-class.):

    argumentum,

    App. Mag. p. 278:

    cum obvium proximumque esset dicere, etc.,

    Gell. 3, 14, 12: eamus ad me;

    ibi proximum est, ubi mutes,

    there is the fittest, most convenient place, Ter. Eun. 3, 5, 64.— Adv.: proxĭmē (proxume; comp. proximius, v. below, 2. c.), nearest, very near, next.
    1.
    Lit., of place, with dat. (not in Cic., rare in Livy):

    quam proxime potest hostium castris castra communit,

    Caes. B. C. 1, 72 fin.; Liv. 25, 14, 4.—With acc.:

    exercitum habere quam proxime hostem,

    Cic. Att. 6, 5, 3:

    proxime Pompeium sedebam,

    id. ib. 1, 14, 3:

    proxime Hispaniam Mauri sunt,

    Sall. J. 19, 4.—With ab:

    a Surā proxime est Philiscum oppidum Parthorum,

    Plin. 5, 26, 21, § 89:

    omnes tamen quam proxime alter ab altero debent habitare,

    Col. 1, 6, 8.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time, shortly before or after, last, next:

    civitates quae proxime bellum fecerant,

    Caes. B. G. 3, 29:

    Tito fratre suo censore, qui proximus ante me fuerat,

    Cic. Sen. 12, 42; id. Part. 39, 137; Plin. Ep. 4, 13, 3:

    cum proxime judices contrahentur,

    id. ib. 5, 7, 3.—With acc.:

    proxime abstinentiam sumendus est cibus exiguus,

    Cels. 3, 2:

    proxime solis occasum,

    Pall. 9, 8, 5.—
    b.
    Of order, rank, estimation, condition, etc., next to, next after, next:

    proxime et secundum deos homines hominibus maxime utiles esse possunt,

    Cic. Off. 2, 3, 1:

    me huic tuae virtuti proxime accedere,

    id. Fam. 11, 21, 4:

    proxime a nobilissimis viris,

    Vell. 2, 124, 4; id. 2, 127, 1:

    proxime valent cetera lauri genera,

    Plin. 23, 8, 80, § 158: utilissimum esse omphacium;

    proxime viride,

    id. 23, 4, 39, § 79.—With acc.: esse etiam debent proxime hos cari, qui, etc., Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13, 2:

    proxime morem Romanum,

    closely following the Roman method, Liv. 24, 48, 11:

    erat res minime certamini navali similis, proxime speciem muros oppugnantium navium,

    closely resembling, id. 30, 10.—In this sense also with atque:

    proxime atque ille aut aeque,

    nearly the same as he, Cic. Fam. 9, 13, 2.—
    c.
    Very closely, nicely, accurately:

    ut proxime utriusque differentiam signem,

    Quint. 6, 2, 20 Spald.; cf.:

    analogia, quam proxime ex Graeco transferentes in Latinum proportionem vocaverunt,

    id. 1, 6, 3. — Comp.:

    nonne apertius, proximius, verius?

    Min. Fel. Oct. 19.

    Lewis & Short latin dictionary > proximum

  • 5 propior

        propior ius, gen. ōris, adj. comp. (for sup., see proximus)    [cf. prope].—In space, nearer, nigher: portus propior, V.: tumulus, L.: Ut propior patriae sit fuga, O.: propior montem suos conlocat, S.— Plur n. as subst: propiora tenens, i. e. pressing nearer, V.—In time, nearer: Septimus octavo propior iam fugerit annus, Ex quo, etc., nearly eight, H.: Maturo funeri, on the verge of, H.— Later, more recent: epistula.— Plur n. as subst, more recent events: ut ad haec propiora veniam.— Fig., closer, more nearly related: quibus propior Quinctio nemo est: gradu sanguinis, O.— More nearly resembling, more like: sceleri quam religioni: tauro, V.: propius vero est, more probable, L.: lingua Britannicae propior, Ta.: scribere Sermoni propiora, H.: propius est fidem, is more credible, L.: quod tamen vitium propius virtutem erat, S.— Nearer, more nearly related, of more concern, of greater import, closer, more intimate: propior societas eorum, qui eiusdem civitatis: sua sibi propiora pericula esse, quam mea: damnum propius medullis, H.: cura, O.— Inclined, attached: Oderat Aenean propior Saturniā Turno, O.

    Latin-English dictionary > propior

  • 6 interior

        interior ius, gen. ōris    [inter], inner, interior, middle: aedium pars: spatium, O.: In interiore parte ut maneam, i. e. in the women's apartment, T.: domus, inner part, V.: epistula, body: motu cietur interiore et suo: nationes, farther inland.— Plur. n. as subst, the inner parts, middle: aedium: regni, L.— Plur m. as subst: plerique, of those farther from the sea, Cs.: interiores fossas explent, the garrison, Cs.—In the race-course, nearer the goal, on the left: rota, O.: gyrus, H.: Ille... Radit iter laevum interior (to shorten the course), V.— Nearer: toto corpore interior periculo volneris factus, i. e. too near to be wounded, L.: ictibus, within reach of, L.— Inner: nota Falerni, i. e. longest in the cellar, H.—Fig., deeper, more piercing: timor.—More hidden, more recondite, more profound: nunc interiora videamus: consilia, N.: haec interiora, more personal (opp. illa externa).— Deeper, more intimate, closer: vicini: amicitia, L.: litterae, more confidential.
    * * *
    those (pl.) within; those nearer racecourse goal; inland/further from sea

    Latin-English dictionary > interior

  • 7 interior

    intĕrĭor, ĭus, gen. ōris [ comp. from inter, whence also sup. intimus], inner, interior; nearer (class.).
    I.
    A.. In gen.:

    in interiore aedium parte,

    Cic. Sest. 10: spatium, [p. 981] Ov. M. 7, 670:

    secessit in partem interiorem,

    Liv. 40, 8: in interiore parte ut maneam solus cum sola, i.e. within, in the women ' s apartment, Ter. Eun. 3, 5, 31:

    interior domus,

    the inner part of the house, Verg. A. 1, 637; cf.

    epistola,

    the body of the letter, Cic. Q. Fr. 3, 1, 5:

    erit aliquid interius (mente),

    Cic. N. D. 1, 11:

    motu cietur interiore et suo (opp. quod pulsu agitatur externo),

    id. Tusc. 1, 23, 54:

    nationes,

    i. e. living farther in the interior, farther inland, id. de Imp. Pomp. 22:

    homo,

    i. e. the life and soul, Plaut. As. 3, 3, 66.—Hence, substt.
    1.
    intĕrĭōres, um, m., they who live farther inland:

    Angrivarii multos redemptos ab interioribus reddidere,

    Tac. A. 2, 24.—
    2.
    intĕrĭōra, the inner parts or places:

    aedium,

    Cic. Att. 4, 3, 3:

    regni,

    Liv. 42, 39, 1:

    navis,

    Vulg. Jon. 1, 5:

    deserti,

    id. Exod. 3, 1.—
    (β).
    Esp. of the body, intestines, bowels:

    interiorum morbi,

    Cels. 1 praef. § 68; Veg. 1, 39, 2.—
    (γ).
    Trop., the feelings, character:

    interiora ejus plena sunt dolo,

    Vulg. Sir. 19, 23.—
    B.
    Esp., in the race-course, nearer the goal, on the left; for they drove from right to left:

    nunc stringam metas interiore rotā,

    Ov. Am. 3, 2, 12:

    meta,

    id. A. A. 2, 426:

    gyrus,

    Hor. S. 2, 6, 26; cf. Verg. A. 11, 695:

    et medius... ibat, et interior, si comes unus erat,

    Ov. F. 5, 68. —
    II.
    In partic.
    A.
    Nearer:

    toto corpore interior periculo vulneris factus,

    i. e. as he was too near him to be in danger of a wound from him, Liv. 7, 10:

    ictibus,

    within the line of fire, id. 24, 34:

    timor,

    Cic. de Or. 2, 51:

    torus,

    the side nearest the wall, Ov. Am. 3, 14, 32: nota Falerni, from the inmost part of the cellar, i. e. the oldest, Hor. C. 2, 3, 8:

    sponda regiae lecticae,

    Suet. Caes. 49.—
    B.
    More hidden, secret, or unknown:

    sed haec quoque in promptu fuerint: nunc interiora videamus,

    Cic. Div. 2, 60:

    interiores et reconditae litterae,

    id. N. D. 3, 16, 42:

    consilia,

    Nep. Hann. 2: haec interiora, the personal worth, opp. illa externa, public deeds, Cic. Ac. 2, 2, 4.—
    C.
    Deeper, more intimate, nearer:

    vicini,

    Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7:

    societas,

    id. Off. 3, 17:

    amicitia interior,

    Liv. 42, 17:

    potentia,

    greater, Tac. H. 1, 2:

    cura,

    Sil. 16, 339; cf.

    litterae,

    more profound, Cic. Fam. 3, 10, 9; 7, 33, 2. — Neutr. plur., with gen.:

    in interiora regni se recepit,

    Liv. 42, 39. — Hence, intĕrĭ-us, adv., in the inner part, on the inside, within, = intra (freq. only since the Aug. per.): ne fluat oratio, ne vagetur, ne insistat interius, ne excurrat longius, i. e. be too short or brief, Cic. de Or. 3, 49, 190; cf. Sen. Tranq. 9:

    in eo sinu duo maria: Ionium in prima parte, interius Hadriaticum,

    Plin. 3, 26, 29, § 150; cf. Mela, 1, 6, 2; 1, 19, 1;

    2, 1, 12: rapiat sitiens Venerem interiusque recondat,

    Verg. G. 3, 137; so Ov. M. 6, 306.—
    B.
    Esp. farther inland, farther from the sea:

    penetrare,

    Vell. 2, 120, 2:

    habitare,

    Mel. 2, 1, 12:

    esse,

    id. 1, 19, 1; Plin. 3, 26, 29, § 150.—
    C.
    Trop. of mental operations, more inwardly or deeply:

    ne insistat interius (oratio),

    Cic. de Or. 3, 49, 190:

    attendere,

    Juv. 11, 15.

    Lewis & Short latin dictionary > interior

  • 8 interiora

    intĕrĭor, ĭus, gen. ōris [ comp. from inter, whence also sup. intimus], inner, interior; nearer (class.).
    I.
    A.. In gen.:

    in interiore aedium parte,

    Cic. Sest. 10: spatium, [p. 981] Ov. M. 7, 670:

    secessit in partem interiorem,

    Liv. 40, 8: in interiore parte ut maneam solus cum sola, i.e. within, in the women ' s apartment, Ter. Eun. 3, 5, 31:

    interior domus,

    the inner part of the house, Verg. A. 1, 637; cf.

    epistola,

    the body of the letter, Cic. Q. Fr. 3, 1, 5:

    erit aliquid interius (mente),

    Cic. N. D. 1, 11:

    motu cietur interiore et suo (opp. quod pulsu agitatur externo),

    id. Tusc. 1, 23, 54:

    nationes,

    i. e. living farther in the interior, farther inland, id. de Imp. Pomp. 22:

    homo,

    i. e. the life and soul, Plaut. As. 3, 3, 66.—Hence, substt.
    1.
    intĕrĭōres, um, m., they who live farther inland:

    Angrivarii multos redemptos ab interioribus reddidere,

    Tac. A. 2, 24.—
    2.
    intĕrĭōra, the inner parts or places:

    aedium,

    Cic. Att. 4, 3, 3:

    regni,

    Liv. 42, 39, 1:

    navis,

    Vulg. Jon. 1, 5:

    deserti,

    id. Exod. 3, 1.—
    (β).
    Esp. of the body, intestines, bowels:

    interiorum morbi,

    Cels. 1 praef. § 68; Veg. 1, 39, 2.—
    (γ).
    Trop., the feelings, character:

    interiora ejus plena sunt dolo,

    Vulg. Sir. 19, 23.—
    B.
    Esp., in the race-course, nearer the goal, on the left; for they drove from right to left:

    nunc stringam metas interiore rotā,

    Ov. Am. 3, 2, 12:

    meta,

    id. A. A. 2, 426:

    gyrus,

    Hor. S. 2, 6, 26; cf. Verg. A. 11, 695:

    et medius... ibat, et interior, si comes unus erat,

    Ov. F. 5, 68. —
    II.
    In partic.
    A.
    Nearer:

    toto corpore interior periculo vulneris factus,

    i. e. as he was too near him to be in danger of a wound from him, Liv. 7, 10:

    ictibus,

    within the line of fire, id. 24, 34:

    timor,

    Cic. de Or. 2, 51:

    torus,

    the side nearest the wall, Ov. Am. 3, 14, 32: nota Falerni, from the inmost part of the cellar, i. e. the oldest, Hor. C. 2, 3, 8:

    sponda regiae lecticae,

    Suet. Caes. 49.—
    B.
    More hidden, secret, or unknown:

    sed haec quoque in promptu fuerint: nunc interiora videamus,

    Cic. Div. 2, 60:

    interiores et reconditae litterae,

    id. N. D. 3, 16, 42:

    consilia,

    Nep. Hann. 2: haec interiora, the personal worth, opp. illa externa, public deeds, Cic. Ac. 2, 2, 4.—
    C.
    Deeper, more intimate, nearer:

    vicini,

    Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7:

    societas,

    id. Off. 3, 17:

    amicitia interior,

    Liv. 42, 17:

    potentia,

    greater, Tac. H. 1, 2:

    cura,

    Sil. 16, 339; cf.

    litterae,

    more profound, Cic. Fam. 3, 10, 9; 7, 33, 2. — Neutr. plur., with gen.:

    in interiora regni se recepit,

    Liv. 42, 39. — Hence, intĕrĭ-us, adv., in the inner part, on the inside, within, = intra (freq. only since the Aug. per.): ne fluat oratio, ne vagetur, ne insistat interius, ne excurrat longius, i. e. be too short or brief, Cic. de Or. 3, 49, 190; cf. Sen. Tranq. 9:

    in eo sinu duo maria: Ionium in prima parte, interius Hadriaticum,

    Plin. 3, 26, 29, § 150; cf. Mela, 1, 6, 2; 1, 19, 1;

    2, 1, 12: rapiat sitiens Venerem interiusque recondat,

    Verg. G. 3, 137; so Ov. M. 6, 306.—
    B.
    Esp. farther inland, farther from the sea:

    penetrare,

    Vell. 2, 120, 2:

    habitare,

    Mel. 2, 1, 12:

    esse,

    id. 1, 19, 1; Plin. 3, 26, 29, § 150.—
    C.
    Trop. of mental operations, more inwardly or deeply:

    ne insistat interius (oratio),

    Cic. de Or. 3, 49, 190:

    attendere,

    Juv. 11, 15.

    Lewis & Short latin dictionary > interiora

  • 9 interiores

    intĕrĭor, ĭus, gen. ōris [ comp. from inter, whence also sup. intimus], inner, interior; nearer (class.).
    I.
    A.. In gen.:

    in interiore aedium parte,

    Cic. Sest. 10: spatium, [p. 981] Ov. M. 7, 670:

    secessit in partem interiorem,

    Liv. 40, 8: in interiore parte ut maneam solus cum sola, i.e. within, in the women ' s apartment, Ter. Eun. 3, 5, 31:

    interior domus,

    the inner part of the house, Verg. A. 1, 637; cf.

    epistola,

    the body of the letter, Cic. Q. Fr. 3, 1, 5:

    erit aliquid interius (mente),

    Cic. N. D. 1, 11:

    motu cietur interiore et suo (opp. quod pulsu agitatur externo),

    id. Tusc. 1, 23, 54:

    nationes,

    i. e. living farther in the interior, farther inland, id. de Imp. Pomp. 22:

    homo,

    i. e. the life and soul, Plaut. As. 3, 3, 66.—Hence, substt.
    1.
    intĕrĭōres, um, m., they who live farther inland:

    Angrivarii multos redemptos ab interioribus reddidere,

    Tac. A. 2, 24.—
    2.
    intĕrĭōra, the inner parts or places:

    aedium,

    Cic. Att. 4, 3, 3:

    regni,

    Liv. 42, 39, 1:

    navis,

    Vulg. Jon. 1, 5:

    deserti,

    id. Exod. 3, 1.—
    (β).
    Esp. of the body, intestines, bowels:

    interiorum morbi,

    Cels. 1 praef. § 68; Veg. 1, 39, 2.—
    (γ).
    Trop., the feelings, character:

    interiora ejus plena sunt dolo,

    Vulg. Sir. 19, 23.—
    B.
    Esp., in the race-course, nearer the goal, on the left; for they drove from right to left:

    nunc stringam metas interiore rotā,

    Ov. Am. 3, 2, 12:

    meta,

    id. A. A. 2, 426:

    gyrus,

    Hor. S. 2, 6, 26; cf. Verg. A. 11, 695:

    et medius... ibat, et interior, si comes unus erat,

    Ov. F. 5, 68. —
    II.
    In partic.
    A.
    Nearer:

    toto corpore interior periculo vulneris factus,

    i. e. as he was too near him to be in danger of a wound from him, Liv. 7, 10:

    ictibus,

    within the line of fire, id. 24, 34:

    timor,

    Cic. de Or. 2, 51:

    torus,

    the side nearest the wall, Ov. Am. 3, 14, 32: nota Falerni, from the inmost part of the cellar, i. e. the oldest, Hor. C. 2, 3, 8:

    sponda regiae lecticae,

    Suet. Caes. 49.—
    B.
    More hidden, secret, or unknown:

    sed haec quoque in promptu fuerint: nunc interiora videamus,

    Cic. Div. 2, 60:

    interiores et reconditae litterae,

    id. N. D. 3, 16, 42:

    consilia,

    Nep. Hann. 2: haec interiora, the personal worth, opp. illa externa, public deeds, Cic. Ac. 2, 2, 4.—
    C.
    Deeper, more intimate, nearer:

    vicini,

    Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7:

    societas,

    id. Off. 3, 17:

    amicitia interior,

    Liv. 42, 17:

    potentia,

    greater, Tac. H. 1, 2:

    cura,

    Sil. 16, 339; cf.

    litterae,

    more profound, Cic. Fam. 3, 10, 9; 7, 33, 2. — Neutr. plur., with gen.:

    in interiora regni se recepit,

    Liv. 42, 39. — Hence, intĕrĭ-us, adv., in the inner part, on the inside, within, = intra (freq. only since the Aug. per.): ne fluat oratio, ne vagetur, ne insistat interius, ne excurrat longius, i. e. be too short or brief, Cic. de Or. 3, 49, 190; cf. Sen. Tranq. 9:

    in eo sinu duo maria: Ionium in prima parte, interius Hadriaticum,

    Plin. 3, 26, 29, § 150; cf. Mela, 1, 6, 2; 1, 19, 1;

    2, 1, 12: rapiat sitiens Venerem interiusque recondat,

    Verg. G. 3, 137; so Ov. M. 6, 306.—
    B.
    Esp. farther inland, farther from the sea:

    penetrare,

    Vell. 2, 120, 2:

    habitare,

    Mel. 2, 1, 12:

    esse,

    id. 1, 19, 1; Plin. 3, 26, 29, § 150.—
    C.
    Trop. of mental operations, more inwardly or deeply:

    ne insistat interius (oratio),

    Cic. de Or. 3, 49, 190:

    attendere,

    Juv. 11, 15.

    Lewis & Short latin dictionary > interiores

  • 10 interi

    inner, interior, middle; more remote; more intimate

    Latin-English dictionary > interi

  • 11 alter

    alter, tĕra, tĕrum, adj. (the measure of the gen. sing. āltĕrĭŭs as paeon primus is supported in good Latin only by examples from dactylic verse (but see alterĭus in trochaic measure, Plaut. Capt. 2, 2, 56), in which īpsĭŭs, īllĭŭs, īstĭŭs, ūnĭŭs, etc., are used as dactyls; on the contr., the regular measure āltĕrīŭs, as ditrochaeus, is sufficiently confirmed by the foll. verses of Enn., Ter., and Ter. Maur.: mox cum alterīus abligurias bona, Enn. ap. Donat. ad Ter. Phorm. 2, 2, 25 (Sat. 29 Vahl.):

    alterīus sua comparent commoda? ah!

    Ter. And. 4, 1, 4:

    nec alter[imacracute]us indigéns opís veni,

    Ter. Maur. p. 2432 P.;

    and sescupló vel una víncet alter[imacracute]us singulum,

    id. ib. p. 2412 ib.; Prisc. p. 695 ib.; alterius is also commonly used as the gen. of alius, as alīus is little used (v. h. v. fin.).— Dat. sing. f.:

    alterae,

    Plaut. Rud. 3, 4, 45; Ter. Heaut. 2, 3, 30; Caes. B. G. 5, 27; Nep. Eum. 1, 6; Col. 5, 11, 10) [a comp. form of al-ius; cf. Sanscr. antara = alius; Goth. anthar; Lith. antras = secundus; Germ. ander; Gr. heteros; Engl. either, other; also Sanscr. itara = alius], the other of two, one of two, the other, ho heteros.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    nam huic alterae patria quae sit, profecto nescio,

    Plaut. Rud. 3, 4, 45:

    necesse est enim sit alterum de duobus,

    Cic. Tusc. 1, 41, 97:

    altera ex duabus legionibus,

    Caes. B. C. 2, 20: mihi cum viris ambobus est amicitia;

    cum altero vero magnus usus,

    Cic. Clu. 42, 117:

    alter consulum,

    Liv. 40, 59:

    alter ex censoribus,

    id. 40, 52:

    in alterā parte fluminis legatum reliquit,

    on the other side, Caes. B. G. 2, 5; id. B. C. 3, 54:

    si quis te percusserit in dexteram maxillam tuam, praebe illi et alteram,

    Vulg. Matt. 5, 39; 28, 1.—Hence: alter ambove, one or both; commonly in the abbreviation:

    A. A. S. E. V. = alter ambove si eis videretur: utique C. Pansa, A. Hirtius consules alter ambove S. E. V. rationem agri habeant,

    Cic. Phil. 5 fin. Wernsd.; cf. id. ib. 8, 11; 9, 7 fin.; 14, 14 fin.; cf.

    Brison. Form. pp. 218 and 219: absente consulum altero ambobusve,

    Liv. 30, 23: ambo alterve, S. C. ap. Front. Aquaed. 100 fin.
    B.
    Esp.
    1.
    a.. In distributive clauses: alter... alter, the one... the other (cf. alius, II. A.): ho heteros... ho heteros:

    Si duobus praefurniis coques, lacunā nihil opus erit. Cum cinere eruto opus erit, altero praefurnio eruito, in altero ignis erit,

    Cato, R. R. 38, 9:

    alteram ille amat sororem, ego alteram,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 68; id. Am. 1, 2, 19; 1, 2, 20; Ter. Ad. 1, 2, 50:

    quorum alter exercitum perdidit, alter vendidit,

    Cic. Planc. 35; so id. Rosc. Am. 6, 16: namque alterā ex parte Bellovaci instabant;

    alteram Camulogenus tenebat,

    Caes. B. G. 7, 59 Herz.:

    conjunxit alteram (cortinam) alteri,

    Vulg. Exod. 36, 10; 36, 22; ib. Joan. 13, 14; ib. Rom. 12, 5.—
    b.
    In same sense, unus... alter, one... the other, as in later Gr. heis men... heteros de: vitis insitio una est per ver, altera est cum uva floret;

    ea optima est,

    Cato, R. R. 41, 1: Phorm. Una injuria est tecum. Chrem. Lege agito ergo. Phorm. Altera est tecum, Ter. Phorm. 5, 8, 90: uni epistolae respondi;

    venio ad alteram,

    Cic. Fam. 2, 17, 6:

    nomen uni Ada, et nomen alteri Sella,

    Vulg. Gen. 4, 19; ib. Matt. 6, 24:

    Erant duae factiones, quarum una populi causam agebat, altera optimatium,

    Nep. Phoc. 3, 1; Liv. 31, 21:

    consules coepere duo creari, ut si unus malus esse voluisset, alter eum coërceret,

    Eutr. 1, 8:

    Duo homines ascenderunt in templum, unus pharisaeus et alter publicanus,

    Vulg. Luc. 18, 10 al. —
    c.
    Sometimes a subst., or hic, ille, etc., stands in the place of the second alter:

    Epaminondas... Leonidas: quorum alter, etc... Leonidas autem, etc.,

    Cic. Fin. 2, 30, 97; so Vell. 2, 71, 3:

    alter gladiator habetur, hic autem, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 6, 17:

    quorum alteri Capitoni cognomen est, iste, qui adest, magnus vocatur,

    id. ib.:

    alterum corporis aegritudo, illum, etc.,

    Flor. 4, 7.—Sometimes
    (α).
    one alter is entirely omitted (cf. alius, II. A.; heteros, L. and S. I. 2.):

    duae turmae haesere: altera metu dedita hosti, pertinacior (sc. altera), etc.,

    Liv. 29, 33:

    hujus lateris alter angulus ad orientem solem, inferior ad meridiem spectat,

    Caes. B. G. 5, 13; or
    (β).
    the form changed:

    dialecticam adjungunt et physicam, alteram quod habeat rationem.... Physicae quoque etc.,

    Cic. Fin. 3, 21, 72, and 3, 22, 73. —Sometimes a further distributive word is added:

    alter adulescens decessit, alter senex, aliquis praeter hos infans,

    Sen. Ep. 66, 39:

    alter in vincula ducitur, alter insperatae praeficitur potestati, alius etc.,

    Amm. 14, 11.—
    d.
    In plur.: nec ad vivos pertineat, nec ad mortuos;

    alteri nulli sunt, alteros non attinget,

    Cic. Tusc. 1, 38, 91:

    alteri dimicant, alteri victorem timent,

    id. Fam. 6, 3: binas a te accepi litteras; quarum alteris mihi gratulabare... alteris dicebas etc., in one of which,... in the other, id. ib. 4, 14:

    quorum alteri adjuvabant, alteri etc.,

    Caes. B. G. 7, 17: duplices similitudines, unae rerum, alterae verborum, Auct. ad Her. 3, 20. —
    e.
    The second alter in a different case:

    alter alterius ova frangit,

    Cic. N. D. 2, 49:

    uterque numerus plenus, alter alterā de causā habetur,

    Macr. Somn. Scip. 2:

    qui noxii ambo, alter in alterum causam conferant,

    Liv. 5, 11:

    alteri alteros aliquantum attriverant,

    Sall. J. 79, 4; so id. ib. 42, 4;

    53, 7 al. —Also with alteruter: ne alteruter alterum praeoccuparet,

    Nep. Dion. 4, 1.—With unus:

    quom inter nos sorderemus unus alteri,

    Plaut. Truc. 2, 4, 30:

    dicunt unus ad alterum,

    Vulg. Ez. 33, 30:

    ne unus adversus alterum infletur pro alio,

    ib. 1 Cor. 4, 6.—With uterque:

    uterque suo studio delectatus contempsit alterum,

    Cic. Off. 1, 1, 4:

    utrique alteris freti finitimos sub imperium suum coëgere,

    Sall. J. 18, 12.—With nemo, nullus, neuter:

    ut nemo sit alteri similis,

    Quint. 2, 9, 2:

    cum tot saeculis nulla referta sit causa, quae esset tota alteri similis,

    id. 7, prooem. 4:

    neutrum eorum contra alterum juvare,

    Caes. B. C. 1, 1, 3:

    ut neutra alteri officiat,

    Quint. 1, 1, 3.—After two substt., the first alter generally refers to the first subst., and the second to the second:

    Philippum rebus gestis superatum a filio, facilitate video superiorem fuisse. Itaque alter semper magnus, alter saepe turpissimus,

    Cic. Off. 1, 26; cf. Plaut. Am. 1, 2, 21; Brem. ad Suet. Claud. 20.—Sometimes the order is reversed: contra nos (summa gratia et eloquentia) raciunt in hoc tempore;

    quarum alteram (i. e. eloquentiam) vereor, alteram (i. e. gratiam) metuo,

    Cic. Quinct. 1; so id. Off. 3, 18; 1, 12; cf. Spald. ad Quint. 9, 2, 6.—
    2.
    As a numeral = secundus, the second, the next, o heteros:

    primo die, alter dies, tertius dies, deinde reliquis diebus etc.,

    Cic. Verr. 2, 1, 7:

    proximo, altero, tertio, reliquis consecutis diebus non intermittebas etc.,

    id. Phil. 1, 13 Wernsd.:

    quadriennio post alterum consulatum,

    id. Sen. 9:

    die altero,

    Vulg. Jos. 10, 32: alteris Te mensis adhibet deum, i. e. at the dessert (= mensā secundā), Hor. C. 4, 5, 31.—So, alterā die, the next day, têi allêi hêmerai, têi heterai:

    se alterā die ad conloquium venturum,

    Caes. B. C. 3, 19; Vulg. Gen. 19, 34; ib. Matt. 27, 62:

    die altero,

    ib. Num. 11, 32; ib. Jos. 5, 11 al.—So in comparative sense:

    alterā die quam a Brindisio solvit, in Macedoniam trajecit,

    Liv. 31, 14; Suet. Vit. 3:

    intermittere diem alterum quemque oportet,

    every other day, Cels. 3, 23; 3, 13; 4, 12:

    Olea non continuis annis, sed fere altero quoque fructum adfert,

    Col. R. R. 5, 8.—With prepp.:

    qui (Ptolemaeus) tum regnabat alter post Alexandream conditam,

    next after, Cic. Off. 2, 23, 82; so, fortunate puer, tu nunc eris alter ab illo, the second or next after him, Verg. E. 5, 49:

    alter ab undecimo jam tum me ceperat annus,

    id. ib. 8, 39.—Hence,
    b.
    Also with tens, hundreds, etc.:

    accepi tuas litteras, quas mihi Cornificius altero vicesimo die reddidit,

    on the twenty-second day, Cic. Fam. 12, 25 Manut.:

    anno trecentesimo altero quam condita Roma erat,

    in the three hundred and second year, Liv. 3, 33:

    vicesima et altera laedit,

    Manil. 4, 466.—
    c.
    So of a number collectively:

    remissarios pedum XII., alteros pedum X.,

    a second ten, Cato, R. R. 19, 2:

    ad Brutum hos libros alteros quinque mittemus,

    Cic. Tusc. 5, 41, 121:

    basia mille, deinde centum, dein mille altera, dein secunda centum,

    Cat. 5, 7.—So with the numeral understood: aurea mala decem misi;

    cras altera (sc. decem) mittam,

    a second ten, Verg. E. 3, 71.—Hence,
    d.
    Unus et alter, unus atque alter, unus alterque, the one and the other.
    (α).
    For two (as in Gr. heis kai heteros):

    unus et alter dies intercesserat,

    Cic. Clu. 26:

    adductus sum tuis unis et alteris litteris,

    id. Att. 14, 18:

    et sub eā versus unus et alter erunt,

    Ov. H. 15, 182; so Suet. Tib. 63; id. Calig. 56; id. Claud. 12 (cf. id. Gram. 24: unum vel alterum, vel, cum plurimos, tres aut quattuor admittere).—
    (β).
    More freq. of an indef. number, one and another; and: unusalterve, one or two:

    Unus et item alter,

    Ter. And. 1, 1, 50:

    mora si quem tibi item unum alterumve diem abstulerit,

    Cic. Fam. 3, 9; so id. Clu. 13, 38; 13, 26:

    versus paulo concinnior unus et alter,

    Hor. Ep. 2, 1, 74; so id. S. 1, 6, 102; 2, 5, 24; id. A. P. 15:

    ex illis unus et alter ait,

    Ov. F. 2, 394; id. Am. 2, 5, 22; Petr. 108; Plin. Pan. 45 Schwarz; cf. id. ib. 52, 2; Suet. Caes. 20; id. Galb. 14 al.:

    paucis loricae, vix uni alterive cassis aut galea,

    Tac. G. 6.—
    e.
    Alterum tantum, as much more or again, twice as much (cf. Gr. heteron tosouton or hetera tosauta):

    etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam potius quam sinam, etc.,

    Plaut. Ep. 3, 4, 81; so id. Bacch. 5, 2, 65:

    altero tanto aut sesqui major,

    Cic. Or. 56, 188:

    altero tanto longior,

    Nep. Eum. 8, 5; so Dig. 28, 2, 13:

    numero tantum alterum adjecit,

    Liv. 1, 36; so id. 10, 46; Auct. B. Hisp. 30; Dig. 49, 14, 3 al.—
    f.
    Alteri totidem, as many more:

    de alteris totidem scribere incipiamus,

    Varr. L. L. 8, 24 Müll. —
    g.
    To mark the similarity of one object to another in qualities, etc., a second, another (as in English, a second father, my second self, and the like). So,
    (α).
    With a proper name, used as an appellative (cf. alius, II. G.):

    Verres, alter Orcus,

    Cic. Verr. 2, 4, 50:

    alterum se Verrem putabat,

    id. ib. 5, 33 fin.:

    Hamilcar, Mars alter,

    Liv. 21, 10.—
    (β).
    With a com. noun:

    me sicut alterum parentem observat,

    Cic. Fam. 5, 8:

    altera patria,

    Flor. 2, 6, 42 al. —
    (γ).
    Alter ego, a second self, of very intimate friends (in the class. per. perh. only in Cic. Ep.; cf. ho hetairos, heteros egô, Clem. Al. 450):

    vide quam mihi persuaserim te me esse alterum,

    Cic. Fam. 7, 5:

    me alterum se fore dixit,

    id. Att. 4, 1:

    quoniam alterum me reliquissem,

    id. Fam. 2, 15; Aus. praef. 2, 15.—
    (δ).
    Alter idem, a second self, like heteroi hautoi, Arist. Eth. M. 8, 12, 3 (on account of the singularity of the expression, introduced by tamquam):

    amicus est tamquam alter idem,

    Cic. Lael. 21, 82.—
    3.
    The one of two, either of two, without a more precise designation, for alteruter:

    non uterque sed alter,

    Cic. Ac. 2, 43, 132:

    fortasse utrumque, alterum certe,

    id. Att. 11, 18:

    melius peribimus quam sine alteris vestrūm vivemus,

    Liv. 1, 13:

    nec rogarem, ut mea de vobis altera amica foret,

    Ov. A. A. 3, 520:

    ex duobus, quorum alterum petis, etc.,

    Plin. Ep. 1, 7, 3:

    ex duobus (quorum necesse est alterum verum), etc.,

    Quint. 5, 10, 69:

    ac si necesse est in alteram errare partem, maluerim etc.,

    id. 10, 1, 26; 1, 4, 24; 9, 3, 6 al.—Once also with a negative, neither of two: hos, tamquam medios, [p. 98] nec in alterius favorem inclinatos, miserat rex, Liv. 40, 20, 4.—
    II.
    Transf.
    A.
    Another of a class = alius (as opp. to one's self, to another); subst., another, a neighbor, a fellow-creature, ho pelas (so sometimes heteros, Xen. Cyr. 2, 3, 17); cf. Ochsn. Eclog. 90 and 458 (alter designates the similarity of two objects; alius a difference in the objects contrasted): SI. INIVRIAM. FAXIT. ALTERI., Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1:

    qui alterum incusat probri, eum ipsum se intueri oportet,

    Plaut. Truc. 1, 2, 58; id. Am. prol. 84: mox dum alterius abligurias bona, quid censes dominis esse animi? Enn. ap. Don. ad Ter. Phorm. 2, 2, 25:

    ut malis gaudeant atque ex incommodis Alterius sua ut comparent commoda,

    Ter. And. 4, 1, 3: qui alteris exitium paret, etc., Att. ap. Cic. Tusc. 2, 17, 39:

    qui nihil alterius causā facit et metitur suis commodis omnia,

    Cic. Leg. 1, 14:

    ut aeque quisque altero delectetur ac se ipso,

    id. Off. 1, 17, 56; 1, 2, 4:

    scientem in errorem alterum inducere,

    id. ib. 3, 13, 55 et saep.:

    cave ne portus occupet alter,

    Hor. Ep. 1, 6, 32 Schmid.:

    nil obstet tibi, dum ne sit te ditior alter,

    id. S. 1, 1, 40; 1, 5, 33:

    canis parturiens cum rogāsset alteram, ut etc.,

    Phaedr. 1, 19:

    nec patientem sessoris alterius (equum) primus ascendit,

    Suet. Caes. 61; id. Tib. 58:

    in quo judicas alterum, te ipsum condemnas,

    Vulg. Rom. 2, 1:

    nemo quod suum est quaerat, sed quod alterius,

    ib. 1 Cor. 10, 24;

    14, 17: sic in semet ipso tantum gloriam habebit et non in altero,

    ib. Gal. 6, 4 al. —Hence, alter with a neg., or neg. question and comp., as an emphatic expression (mostly ante-class.; cf.

    alius, II. H.): scelestiorem nullum illuxere alterum,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 22:

    scelestiorem in terrā nullam esse alteram,

    id. Cist. 4, 1, 8:

    qui me alter audacior est homo?

    id. Am. 1, 1, 1; id. Ep. 1, 1, 24.—
    B.
    The other, the opposite:

    alterius factionis principes,

    the leaders of the opposite party, Nep. Pelop. 1, 4 (cf. id. ib. 1, 2:

    adversariae factioni): studiosiorem partis alterius,

    Suet. Tib. 11. —
    C.
    In gen., different:

    quotiens te speculo videris alterum,

    Hor. C. 4, 10, 6: abeuntes post carnem alteram (Gr. heteros, q. v. L. and S. III.), Vulg. Jud. 7.—
    D.
    In the lang. of augury, euphem. for infaustus, unfavorable, unpropitious, Fest. p. 6 (v. L. and S. Gr. Lex. s. v. heteros, III. 2.).
    The gen.
    alterius commonly serves as gen. of alius instead of alīus, Cic. Fam. 15, 1, 1; id. Att. 1, 5, 1; 1, 20, 2; Caes. B. G. 1, 36, 1; Sall. C. 52, 8; Liv. 21, 13, 3; 22, 14, 4; 26, 8, 2; 28, 37, 6 al.; Col. 8, 17, 2; 11, 2, 87; 12, 22, 2; Sen. Ep. 72, 10; 102, 3; id. Ben. 4, 3, 1; id. Ot. Sap. 4, 1; id. Brev. Vit. 16, 2; id. Q. N. 2, 34, 1 al.; Quint. 7, 9, 8; 8, 3, 73 al.; Tac. A. 15, 25; id. H. 2, 90; Plin. Ep. 10, 114, 2; Suet. Caes. 61; id. Tib. 58 al.; Gell. 2, 28 al.—It also stands as correlative to alius:

    alius inter cenandum solutus est, alterius continuata mors somno est,

    Sen. Ep. 66, 39:

    cum inventum sit ex veris (gemmis) generis alterius in aliud falsas traducere,

    Plin. 37, 12, 75, § 197; Plin. Pan. 2, 6 (Neue, Formenl. II. p. 216).
    altĕras, adv.
    [alter], for alias, acc. to Paul. ex. Fest. p. 27 Müll.

    Lewis & Short latin dictionary > alter

  • 12 alteras

    alter, tĕra, tĕrum, adj. (the measure of the gen. sing. āltĕrĭŭs as paeon primus is supported in good Latin only by examples from dactylic verse (but see alterĭus in trochaic measure, Plaut. Capt. 2, 2, 56), in which īpsĭŭs, īllĭŭs, īstĭŭs, ūnĭŭs, etc., are used as dactyls; on the contr., the regular measure āltĕrīŭs, as ditrochaeus, is sufficiently confirmed by the foll. verses of Enn., Ter., and Ter. Maur.: mox cum alterīus abligurias bona, Enn. ap. Donat. ad Ter. Phorm. 2, 2, 25 (Sat. 29 Vahl.):

    alterīus sua comparent commoda? ah!

    Ter. And. 4, 1, 4:

    nec alter[imacracute]us indigéns opís veni,

    Ter. Maur. p. 2432 P.;

    and sescupló vel una víncet alter[imacracute]us singulum,

    id. ib. p. 2412 ib.; Prisc. p. 695 ib.; alterius is also commonly used as the gen. of alius, as alīus is little used (v. h. v. fin.).— Dat. sing. f.:

    alterae,

    Plaut. Rud. 3, 4, 45; Ter. Heaut. 2, 3, 30; Caes. B. G. 5, 27; Nep. Eum. 1, 6; Col. 5, 11, 10) [a comp. form of al-ius; cf. Sanscr. antara = alius; Goth. anthar; Lith. antras = secundus; Germ. ander; Gr. heteros; Engl. either, other; also Sanscr. itara = alius], the other of two, one of two, the other, ho heteros.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    nam huic alterae patria quae sit, profecto nescio,

    Plaut. Rud. 3, 4, 45:

    necesse est enim sit alterum de duobus,

    Cic. Tusc. 1, 41, 97:

    altera ex duabus legionibus,

    Caes. B. C. 2, 20: mihi cum viris ambobus est amicitia;

    cum altero vero magnus usus,

    Cic. Clu. 42, 117:

    alter consulum,

    Liv. 40, 59:

    alter ex censoribus,

    id. 40, 52:

    in alterā parte fluminis legatum reliquit,

    on the other side, Caes. B. G. 2, 5; id. B. C. 3, 54:

    si quis te percusserit in dexteram maxillam tuam, praebe illi et alteram,

    Vulg. Matt. 5, 39; 28, 1.—Hence: alter ambove, one or both; commonly in the abbreviation:

    A. A. S. E. V. = alter ambove si eis videretur: utique C. Pansa, A. Hirtius consules alter ambove S. E. V. rationem agri habeant,

    Cic. Phil. 5 fin. Wernsd.; cf. id. ib. 8, 11; 9, 7 fin.; 14, 14 fin.; cf.

    Brison. Form. pp. 218 and 219: absente consulum altero ambobusve,

    Liv. 30, 23: ambo alterve, S. C. ap. Front. Aquaed. 100 fin.
    B.
    Esp.
    1.
    a.. In distributive clauses: alter... alter, the one... the other (cf. alius, II. A.): ho heteros... ho heteros:

    Si duobus praefurniis coques, lacunā nihil opus erit. Cum cinere eruto opus erit, altero praefurnio eruito, in altero ignis erit,

    Cato, R. R. 38, 9:

    alteram ille amat sororem, ego alteram,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 68; id. Am. 1, 2, 19; 1, 2, 20; Ter. Ad. 1, 2, 50:

    quorum alter exercitum perdidit, alter vendidit,

    Cic. Planc. 35; so id. Rosc. Am. 6, 16: namque alterā ex parte Bellovaci instabant;

    alteram Camulogenus tenebat,

    Caes. B. G. 7, 59 Herz.:

    conjunxit alteram (cortinam) alteri,

    Vulg. Exod. 36, 10; 36, 22; ib. Joan. 13, 14; ib. Rom. 12, 5.—
    b.
    In same sense, unus... alter, one... the other, as in later Gr. heis men... heteros de: vitis insitio una est per ver, altera est cum uva floret;

    ea optima est,

    Cato, R. R. 41, 1: Phorm. Una injuria est tecum. Chrem. Lege agito ergo. Phorm. Altera est tecum, Ter. Phorm. 5, 8, 90: uni epistolae respondi;

    venio ad alteram,

    Cic. Fam. 2, 17, 6:

    nomen uni Ada, et nomen alteri Sella,

    Vulg. Gen. 4, 19; ib. Matt. 6, 24:

    Erant duae factiones, quarum una populi causam agebat, altera optimatium,

    Nep. Phoc. 3, 1; Liv. 31, 21:

    consules coepere duo creari, ut si unus malus esse voluisset, alter eum coërceret,

    Eutr. 1, 8:

    Duo homines ascenderunt in templum, unus pharisaeus et alter publicanus,

    Vulg. Luc. 18, 10 al. —
    c.
    Sometimes a subst., or hic, ille, etc., stands in the place of the second alter:

    Epaminondas... Leonidas: quorum alter, etc... Leonidas autem, etc.,

    Cic. Fin. 2, 30, 97; so Vell. 2, 71, 3:

    alter gladiator habetur, hic autem, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 6, 17:

    quorum alteri Capitoni cognomen est, iste, qui adest, magnus vocatur,

    id. ib.:

    alterum corporis aegritudo, illum, etc.,

    Flor. 4, 7.—Sometimes
    (α).
    one alter is entirely omitted (cf. alius, II. A.; heteros, L. and S. I. 2.):

    duae turmae haesere: altera metu dedita hosti, pertinacior (sc. altera), etc.,

    Liv. 29, 33:

    hujus lateris alter angulus ad orientem solem, inferior ad meridiem spectat,

    Caes. B. G. 5, 13; or
    (β).
    the form changed:

    dialecticam adjungunt et physicam, alteram quod habeat rationem.... Physicae quoque etc.,

    Cic. Fin. 3, 21, 72, and 3, 22, 73. —Sometimes a further distributive word is added:

    alter adulescens decessit, alter senex, aliquis praeter hos infans,

    Sen. Ep. 66, 39:

    alter in vincula ducitur, alter insperatae praeficitur potestati, alius etc.,

    Amm. 14, 11.—
    d.
    In plur.: nec ad vivos pertineat, nec ad mortuos;

    alteri nulli sunt, alteros non attinget,

    Cic. Tusc. 1, 38, 91:

    alteri dimicant, alteri victorem timent,

    id. Fam. 6, 3: binas a te accepi litteras; quarum alteris mihi gratulabare... alteris dicebas etc., in one of which,... in the other, id. ib. 4, 14:

    quorum alteri adjuvabant, alteri etc.,

    Caes. B. G. 7, 17: duplices similitudines, unae rerum, alterae verborum, Auct. ad Her. 3, 20. —
    e.
    The second alter in a different case:

    alter alterius ova frangit,

    Cic. N. D. 2, 49:

    uterque numerus plenus, alter alterā de causā habetur,

    Macr. Somn. Scip. 2:

    qui noxii ambo, alter in alterum causam conferant,

    Liv. 5, 11:

    alteri alteros aliquantum attriverant,

    Sall. J. 79, 4; so id. ib. 42, 4;

    53, 7 al. —Also with alteruter: ne alteruter alterum praeoccuparet,

    Nep. Dion. 4, 1.—With unus:

    quom inter nos sorderemus unus alteri,

    Plaut. Truc. 2, 4, 30:

    dicunt unus ad alterum,

    Vulg. Ez. 33, 30:

    ne unus adversus alterum infletur pro alio,

    ib. 1 Cor. 4, 6.—With uterque:

    uterque suo studio delectatus contempsit alterum,

    Cic. Off. 1, 1, 4:

    utrique alteris freti finitimos sub imperium suum coëgere,

    Sall. J. 18, 12.—With nemo, nullus, neuter:

    ut nemo sit alteri similis,

    Quint. 2, 9, 2:

    cum tot saeculis nulla referta sit causa, quae esset tota alteri similis,

    id. 7, prooem. 4:

    neutrum eorum contra alterum juvare,

    Caes. B. C. 1, 1, 3:

    ut neutra alteri officiat,

    Quint. 1, 1, 3.—After two substt., the first alter generally refers to the first subst., and the second to the second:

    Philippum rebus gestis superatum a filio, facilitate video superiorem fuisse. Itaque alter semper magnus, alter saepe turpissimus,

    Cic. Off. 1, 26; cf. Plaut. Am. 1, 2, 21; Brem. ad Suet. Claud. 20.—Sometimes the order is reversed: contra nos (summa gratia et eloquentia) raciunt in hoc tempore;

    quarum alteram (i. e. eloquentiam) vereor, alteram (i. e. gratiam) metuo,

    Cic. Quinct. 1; so id. Off. 3, 18; 1, 12; cf. Spald. ad Quint. 9, 2, 6.—
    2.
    As a numeral = secundus, the second, the next, o heteros:

    primo die, alter dies, tertius dies, deinde reliquis diebus etc.,

    Cic. Verr. 2, 1, 7:

    proximo, altero, tertio, reliquis consecutis diebus non intermittebas etc.,

    id. Phil. 1, 13 Wernsd.:

    quadriennio post alterum consulatum,

    id. Sen. 9:

    die altero,

    Vulg. Jos. 10, 32: alteris Te mensis adhibet deum, i. e. at the dessert (= mensā secundā), Hor. C. 4, 5, 31.—So, alterā die, the next day, têi allêi hêmerai, têi heterai:

    se alterā die ad conloquium venturum,

    Caes. B. C. 3, 19; Vulg. Gen. 19, 34; ib. Matt. 27, 62:

    die altero,

    ib. Num. 11, 32; ib. Jos. 5, 11 al.—So in comparative sense:

    alterā die quam a Brindisio solvit, in Macedoniam trajecit,

    Liv. 31, 14; Suet. Vit. 3:

    intermittere diem alterum quemque oportet,

    every other day, Cels. 3, 23; 3, 13; 4, 12:

    Olea non continuis annis, sed fere altero quoque fructum adfert,

    Col. R. R. 5, 8.—With prepp.:

    qui (Ptolemaeus) tum regnabat alter post Alexandream conditam,

    next after, Cic. Off. 2, 23, 82; so, fortunate puer, tu nunc eris alter ab illo, the second or next after him, Verg. E. 5, 49:

    alter ab undecimo jam tum me ceperat annus,

    id. ib. 8, 39.—Hence,
    b.
    Also with tens, hundreds, etc.:

    accepi tuas litteras, quas mihi Cornificius altero vicesimo die reddidit,

    on the twenty-second day, Cic. Fam. 12, 25 Manut.:

    anno trecentesimo altero quam condita Roma erat,

    in the three hundred and second year, Liv. 3, 33:

    vicesima et altera laedit,

    Manil. 4, 466.—
    c.
    So of a number collectively:

    remissarios pedum XII., alteros pedum X.,

    a second ten, Cato, R. R. 19, 2:

    ad Brutum hos libros alteros quinque mittemus,

    Cic. Tusc. 5, 41, 121:

    basia mille, deinde centum, dein mille altera, dein secunda centum,

    Cat. 5, 7.—So with the numeral understood: aurea mala decem misi;

    cras altera (sc. decem) mittam,

    a second ten, Verg. E. 3, 71.—Hence,
    d.
    Unus et alter, unus atque alter, unus alterque, the one and the other.
    (α).
    For two (as in Gr. heis kai heteros):

    unus et alter dies intercesserat,

    Cic. Clu. 26:

    adductus sum tuis unis et alteris litteris,

    id. Att. 14, 18:

    et sub eā versus unus et alter erunt,

    Ov. H. 15, 182; so Suet. Tib. 63; id. Calig. 56; id. Claud. 12 (cf. id. Gram. 24: unum vel alterum, vel, cum plurimos, tres aut quattuor admittere).—
    (β).
    More freq. of an indef. number, one and another; and: unusalterve, one or two:

    Unus et item alter,

    Ter. And. 1, 1, 50:

    mora si quem tibi item unum alterumve diem abstulerit,

    Cic. Fam. 3, 9; so id. Clu. 13, 38; 13, 26:

    versus paulo concinnior unus et alter,

    Hor. Ep. 2, 1, 74; so id. S. 1, 6, 102; 2, 5, 24; id. A. P. 15:

    ex illis unus et alter ait,

    Ov. F. 2, 394; id. Am. 2, 5, 22; Petr. 108; Plin. Pan. 45 Schwarz; cf. id. ib. 52, 2; Suet. Caes. 20; id. Galb. 14 al.:

    paucis loricae, vix uni alterive cassis aut galea,

    Tac. G. 6.—
    e.
    Alterum tantum, as much more or again, twice as much (cf. Gr. heteron tosouton or hetera tosauta):

    etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam potius quam sinam, etc.,

    Plaut. Ep. 3, 4, 81; so id. Bacch. 5, 2, 65:

    altero tanto aut sesqui major,

    Cic. Or. 56, 188:

    altero tanto longior,

    Nep. Eum. 8, 5; so Dig. 28, 2, 13:

    numero tantum alterum adjecit,

    Liv. 1, 36; so id. 10, 46; Auct. B. Hisp. 30; Dig. 49, 14, 3 al.—
    f.
    Alteri totidem, as many more:

    de alteris totidem scribere incipiamus,

    Varr. L. L. 8, 24 Müll. —
    g.
    To mark the similarity of one object to another in qualities, etc., a second, another (as in English, a second father, my second self, and the like). So,
    (α).
    With a proper name, used as an appellative (cf. alius, II. G.):

    Verres, alter Orcus,

    Cic. Verr. 2, 4, 50:

    alterum se Verrem putabat,

    id. ib. 5, 33 fin.:

    Hamilcar, Mars alter,

    Liv. 21, 10.—
    (β).
    With a com. noun:

    me sicut alterum parentem observat,

    Cic. Fam. 5, 8:

    altera patria,

    Flor. 2, 6, 42 al. —
    (γ).
    Alter ego, a second self, of very intimate friends (in the class. per. perh. only in Cic. Ep.; cf. ho hetairos, heteros egô, Clem. Al. 450):

    vide quam mihi persuaserim te me esse alterum,

    Cic. Fam. 7, 5:

    me alterum se fore dixit,

    id. Att. 4, 1:

    quoniam alterum me reliquissem,

    id. Fam. 2, 15; Aus. praef. 2, 15.—
    (δ).
    Alter idem, a second self, like heteroi hautoi, Arist. Eth. M. 8, 12, 3 (on account of the singularity of the expression, introduced by tamquam):

    amicus est tamquam alter idem,

    Cic. Lael. 21, 82.—
    3.
    The one of two, either of two, without a more precise designation, for alteruter:

    non uterque sed alter,

    Cic. Ac. 2, 43, 132:

    fortasse utrumque, alterum certe,

    id. Att. 11, 18:

    melius peribimus quam sine alteris vestrūm vivemus,

    Liv. 1, 13:

    nec rogarem, ut mea de vobis altera amica foret,

    Ov. A. A. 3, 520:

    ex duobus, quorum alterum petis, etc.,

    Plin. Ep. 1, 7, 3:

    ex duobus (quorum necesse est alterum verum), etc.,

    Quint. 5, 10, 69:

    ac si necesse est in alteram errare partem, maluerim etc.,

    id. 10, 1, 26; 1, 4, 24; 9, 3, 6 al.—Once also with a negative, neither of two: hos, tamquam medios, [p. 98] nec in alterius favorem inclinatos, miserat rex, Liv. 40, 20, 4.—
    II.
    Transf.
    A.
    Another of a class = alius (as opp. to one's self, to another); subst., another, a neighbor, a fellow-creature, ho pelas (so sometimes heteros, Xen. Cyr. 2, 3, 17); cf. Ochsn. Eclog. 90 and 458 (alter designates the similarity of two objects; alius a difference in the objects contrasted): SI. INIVRIAM. FAXIT. ALTERI., Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1:

    qui alterum incusat probri, eum ipsum se intueri oportet,

    Plaut. Truc. 1, 2, 58; id. Am. prol. 84: mox dum alterius abligurias bona, quid censes dominis esse animi? Enn. ap. Don. ad Ter. Phorm. 2, 2, 25:

    ut malis gaudeant atque ex incommodis Alterius sua ut comparent commoda,

    Ter. And. 4, 1, 3: qui alteris exitium paret, etc., Att. ap. Cic. Tusc. 2, 17, 39:

    qui nihil alterius causā facit et metitur suis commodis omnia,

    Cic. Leg. 1, 14:

    ut aeque quisque altero delectetur ac se ipso,

    id. Off. 1, 17, 56; 1, 2, 4:

    scientem in errorem alterum inducere,

    id. ib. 3, 13, 55 et saep.:

    cave ne portus occupet alter,

    Hor. Ep. 1, 6, 32 Schmid.:

    nil obstet tibi, dum ne sit te ditior alter,

    id. S. 1, 1, 40; 1, 5, 33:

    canis parturiens cum rogāsset alteram, ut etc.,

    Phaedr. 1, 19:

    nec patientem sessoris alterius (equum) primus ascendit,

    Suet. Caes. 61; id. Tib. 58:

    in quo judicas alterum, te ipsum condemnas,

    Vulg. Rom. 2, 1:

    nemo quod suum est quaerat, sed quod alterius,

    ib. 1 Cor. 10, 24;

    14, 17: sic in semet ipso tantum gloriam habebit et non in altero,

    ib. Gal. 6, 4 al. —Hence, alter with a neg., or neg. question and comp., as an emphatic expression (mostly ante-class.; cf.

    alius, II. H.): scelestiorem nullum illuxere alterum,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 22:

    scelestiorem in terrā nullam esse alteram,

    id. Cist. 4, 1, 8:

    qui me alter audacior est homo?

    id. Am. 1, 1, 1; id. Ep. 1, 1, 24.—
    B.
    The other, the opposite:

    alterius factionis principes,

    the leaders of the opposite party, Nep. Pelop. 1, 4 (cf. id. ib. 1, 2:

    adversariae factioni): studiosiorem partis alterius,

    Suet. Tib. 11. —
    C.
    In gen., different:

    quotiens te speculo videris alterum,

    Hor. C. 4, 10, 6: abeuntes post carnem alteram (Gr. heteros, q. v. L. and S. III.), Vulg. Jud. 7.—
    D.
    In the lang. of augury, euphem. for infaustus, unfavorable, unpropitious, Fest. p. 6 (v. L. and S. Gr. Lex. s. v. heteros, III. 2.).
    The gen.
    alterius commonly serves as gen. of alius instead of alīus, Cic. Fam. 15, 1, 1; id. Att. 1, 5, 1; 1, 20, 2; Caes. B. G. 1, 36, 1; Sall. C. 52, 8; Liv. 21, 13, 3; 22, 14, 4; 26, 8, 2; 28, 37, 6 al.; Col. 8, 17, 2; 11, 2, 87; 12, 22, 2; Sen. Ep. 72, 10; 102, 3; id. Ben. 4, 3, 1; id. Ot. Sap. 4, 1; id. Brev. Vit. 16, 2; id. Q. N. 2, 34, 1 al.; Quint. 7, 9, 8; 8, 3, 73 al.; Tac. A. 15, 25; id. H. 2, 90; Plin. Ep. 10, 114, 2; Suet. Caes. 61; id. Tib. 58 al.; Gell. 2, 28 al.—It also stands as correlative to alius:

    alius inter cenandum solutus est, alterius continuata mors somno est,

    Sen. Ep. 66, 39:

    cum inventum sit ex veris (gemmis) generis alterius in aliud falsas traducere,

    Plin. 37, 12, 75, § 197; Plin. Pan. 2, 6 (Neue, Formenl. II. p. 216).
    altĕras, adv.
    [alter], for alias, acc. to Paul. ex. Fest. p. 27 Müll.

    Lewis & Short latin dictionary > alteras

  • 13 summum

    sŭpĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. sŭpĕr in two passages:

    super inferque vicinus,

    Cato, R. R. 149, 1:

    totus super ignis,

    Lucr. 1, 649; gen. plur. in signif. I. B. 1. infra, superum, Verg. A. 1, 4; Ov. M. 1, 251 et saep.), adj. [super].
    I.
    Posit.
    A.
    Adj.
    1.
    In gen., that is above, upper, higher: inferus an superus tibi fert deus funera, Liv. And. ap. Prisc. p. 606 P.:

    at ita me di deaeque superi atque inferi et medioxumi,

    Plaut. Cist. 2, 1, 36:

    omnes di deaeque superi, inferi,

    Ter. Phorm. 4, 4, 6:

    ad superos deos potius quam ad inferos pervenisse,

    Cic. Lael. 3, 12:

    limen superum inferumque salve,

    Plaut. Merc. 5, 1, 1:

    portae Phrygiae limen,

    id. Bacch. 4, 9, 31; 4, 9, 63; Novat. ap. Non. p. 336, 13 (Com. Rel. v. 49 Rib.):

    carmine di superi placantur, carmine manes,

    Hor. Ep. 2, 1, 138:

    di,

    id. C. 1, 1, 30; 4, 7, 18:

    superis deorum Gratus et imis,

    id. ib. 1, 10, 19:

    ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,

    Cic. Tusc. 1, 26, 64:

    spectatores superarum rerum atque caelestium,

    id. N. D. 2, 56, 140:

    omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes,

    Verg. A. 6, 788:

    supera ad convexa,

    to heaven, id. ib. 6, 241 (Rib. super); 6, 750; 10, 251: cum superum lumen nox intempesta teneret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1, 14 (Ann. v. 106 Vahl.):

    lumen,

    Lucr. 6, 856: templum superi Jovis, i. e. of the Capitoline Jupiter (opp. Juppiter inferus, i. e. Pluto), Cat. 55, 5; Sen. Herc. Fur. 48:

    domus deorum,

    Ov. M. 4, 735: mare superum, the upper, i. e. the Adriatic and Ionian Sea (opp. mare inferum, the lower or Etruscan Sea), Plaut. Men. 2, 1, 11; Cic. de Or. 3, 19, 69; id. Att. 9, 3, 1; Liv. 41, 1, 3; Mel. 2, 4, 1; Plin. 3, 5, 10, § 44; Suet. Caes. 34; 44;

    so without mare (colloq.): iter ad superum,

    Cic. Att. 9, 5, 1.—Adverb.:

    de supero, quom huc accesserit,

    from above, Plaut. Am. 3, 4, 18; so,

    ex supero,

    Lucr. 2, 227; 2, 241; 2, 248. —
    2.
    In partic., upper, i. e. of the upper regions or upper world (opp. the lower regions):

    supera de parte,

    i. e. of the earth, Lucr. 6, 855:

    superas evadere ad auras,

    Verg. A. 6, 128:

    superum ad lumen ire,

    id. ib. 6, 680:

    aurae,

    Ov. M. 5, 641:

    orae,

    Verg. A. 2, 91:

    limen,

    id. ib. 6, 680.—
    B.
    Substt.
    1.
    Sŭpĕri, orum, m.
    (α).
    They who are above (opp. inferi, those in the dungeon), Plaut. Aul. 2, 7, 6:

    multum fleti ad superos,

    i. e. those living on earth, Verg. A. 6, 481:

    (Pompeius) Quam apud superos habuerat magnitudinem, illibatam detulisset ad Inferos,

    the inhabitants of the upper world, Vell. 2, 48, 2; cf.:

    ut oblitos superum paterere dolores,

    Val. Fl. 1, 792: si nunc redire posset ad superos pater, Poet. ap. Charis. 5, p. 252:

    epistula ad superos scripta,

    i. e. to the survivors, Plin. 2, 109, 112, § 248.—
    (β).
    (Sc. di.) The gods above, the celestial deities:

    quae Superi Manesque dabant,

    Verg. A. 10, 34:

    aspiciunt Superi mortalia,

    Ov. M. 13, 70:

    o Superi!

    id. ib. 1, 196; 14, 729;

    pro Superi,

    id. Tr. 1, 2, 59:

    terris jactatus et alto Vi Superum,

    Verg. A. 1, 4:

    illa propago Contemptrix Superum,

    Ov. M. 1, 161:

    exemplo Superorum,

    id. Tr. 4, 4, 19; so,

    Superorum,

    id. P. 1, 1, 43:

    postquam res Asiae Priamique evertere gentem Immeritam visum Superis,

    Verg. A. 3, 2:

    scilicet is Superis labor est,

    id. ib. 4, 379; Hor. C. 1, 6, 16:

    superis deorum Gratus et imis,

    id. ib. 1, 10, 19:

    flectere Superos,

    Verg. A. 7, 312:

    te per Superos... oro,

    id. ib. 2, 141 et saep.—
    2.
    sŭpĕra, orum, n.
    (α).
    The heavenly bodies:

    Hicetas caelum, solem, lunam, stellas, supera denique omnia stare censet,

    Cic. Ac. 2, 39, 123; cf.:

    cogitantes supera atque caelestia, haec nostra contemnimus,

    id. ib. 2, 41, 127: di, quibus est potestas motus superum atque inferum, Enn. ap. Auct. Her. 2, 25, 38 (Trag. Rel. v. 163 Vahl.).—
    (β).
    Higher places (sc. loca):

    supera semper petunt,

    tend upwards, Cic. Tusc. 1, 18, 42:

    (Alecto) Cocyti petit sedem, supera ardua relinquens,

    the upper world, Verg. A. 7, 562.
    II.
    Comp.: sŭpĕrĭor, ius.
    A.
    Lit., of place, higher, upper:

    inferiore omni spatio vacuo relicto, superiorem partem collis castris compleverant,

    Caes. B. G. 7, 46:

    dejectus qui potest esse quisquam, nisi in inferiorem locum de superiore motus?

    Cic. Caecin. 18, 50:

    in superiore qui habito cenaculo,

    Plaut. Am. 3, 1, 3:

    tota domus superior vacat,

    the upper part of, Cic. Att. 12, 10:

    superior accumbere,

    Plaut. Most. 1, 1, 42:

    de loco superiore dicere,

    i. e. from the tribunal, Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102:

    agere,

    i. e. from the rostra, id. ib. 2, 1, 5, § 14;

    and in gen. of the position of the speaker: multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos,

    id. Fam. 3, 8, 2:

    sive ex inferiore loco sive ex aequo sive ex superiore loquitur,

    id. de Or. 3, 6, 23: ex loco superiore in ipsis fluminis ripis praeliabantur, from a height or eminence, Caes. B. G. 2, 23; so,

    ex loco superiore,

    id. ib. 3, 4:

    loca,

    id. ib. 1, 10, 4;

    3, 3, 2: ex superioribus locis in planitiem descendere,

    id. B. C. 3, 98:

    qui in superiore acie constiterant,

    id. B. G. 1, 24:

    ex superiore et ex inferiore scriptura docendum,

    i. e. what goes before and after, the context, Cic. Inv. 2, 40, 117; cf.:

    posteriori superius non jungitur,

    id. Ac. 2, 14, 44.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time or order of succession, former, past, previous, preceding:

    superiores solis defectiones,

    Cic. Rep. 1, 16, 25:

    quid proxima, quid superiore nocte egeris,

    id. Cat. 1, 1, 1:

    refecto ponte, quem superioribus diebus hostes resciderant,

    Caes. B. G. 7, 58:

    superioribus aestivis,

    Hirt. B. G. 8, 46:

    superioribus temporibus,

    Cic. Fam. 5, 17, 1:

    tempus (opp. posterius),

    id. Dom. 37, 99:

    tempora (opp. inferiora),

    Suet. Claud. 41:

    annus,

    Cic. Verr. 2, 3, 18, § 47:

    anno superiore,

    id. Har. Resp. 8, 15:

    superioris anni acta,

    Suet. Caes. 23:

    in superiore vita,

    Cic. Sen. 8, 26: milites superioribus proeliis exercitati, [p. 1811] Caes. B. G. 2, 20:

    testimonium conveniens superiori facto,

    Hirt. B. G. 8, 53:

    superius facinus novo scelere vincere,

    Cic. Verr. 2, 5, 44, § 116:

    superioris more crudelitatis uti,

    Nep. Thras. 3, 1:

    superius genus,

    mentioned previously, Plin. 13, 25, 48, § 146:

    nuptiae,

    former marriage, Cic. Clu. 6, 15:

    vir,

    first husband, id. Caecin. 6, 17.—
    b.
    Esp., of age, time of life, etc., older, elder, senior, more advanced, former:

    omnis juventus omnesque superioris aetatis,

    Caes. B. C. 2, 5:

    aetate superiores,

    Varr. R. R. 2, 10, 1:

    superior Africanus,

    the Elder, Cic. Verr. 2, 5, 10, § 25; id. Off. 1, 33, 121:

    Dionysius,

    id. ib. 2, 7, 25; Nep. Dion, 1, 1; cf.:

    quid est aetas hominis, nisi memoria rerum veterum cum superiorum aetate contexitur,

    Cic. Or. 34, 120.—
    2.
    Of strength or success in battle or any contest, victorious, conquering, stronger, superior:

    Caesar quod hostes equitatu superiores esse intellegebat,

    Caes. B. G. 7, 65:

    numero superiores,

    Hirt. B. G. 8, 12:

    hoc ipso fiunt superiores, quod nullum acceperant detrimentum,

    id. ib. 8, 19:

    se quo impudentius egerit, hoc superiorem discessurum,

    Cic. Caecin. 1, 2:

    semper discessit superior,

    Nep. Hann. 1, 2:

    si primo proelio Catilina superior discessisset,

    Sall. C. 39, 4:

    ut nostri omnibus partibus superiores fuerint,

    Caes. B. G. 5, 15:

    multo superiores bello esse,

    Nep. Alcib. 4, 7:

    superiorem Appium in causa fecit,

    Liv. 5, 7, 1.—
    3.
    Of quality, condition, number, etc., higher, more distinguished, greater, superior.
    (α).
    With abl. respect.:

    pecuniis superiores,

    Cic. Rep. 2, 34, 59:

    loco, fortuna, fama superiores,

    id. Lael. 25, 94:

    habes neminem honoris gradu superiorem,

    id. Fam. 2, 18, 2:

    ordine,

    id. ib. 13, 5, 2:

    facilitate et humanitate superior,

    id. Off. 1, 26, 90:

    si superior ceteris rebus esses,

    id. Div. in Caecil. 19, 61.—
    (β).
    Absol.:

    ut ii, qui superiores sunt, submittere se debent in amicitia, sic quodam modo inferiores extollere,

    Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. 20, 71:

    ut quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,

    id. Off. 1, 26, 90:

    invident homines maxime paribus aut inferioribus... sed etiam superioribus invidetur,

    id. de Or. 2, 52, 209:

    premendoque superiorem sese extollebat,

    Liv. 22, 12, 12:

    cui omnem honorem, ut superiori habuit,

    Vell. 2, 101, 1.
    III.
    Sup., in three forms, ‡ superrimus, supremus, and summus.
    A.
    sŭperrĭmus, assumed as orig. form of supremus by Varr. L. L. 7, § 51 Mull.; Charis. p. 130 P.—
    B.
    sū̆prēmus, a, um, highest, loftiest, topmost.
    1.
    Lit. (only poet.; cf.

    summus, C. 1.): montesque supremos Silvifragis vexat flabris,

    the highest points, the tops, summits, Lucr. 1, 274; so,

    montes,

    Verg. G. 4, 460; Hor. Epod. 17, 68:

    rupes,

    Sen. Oedip. 95:

    arx,

    Claud. III. Cons. Hon. 167; cf.:

    supremae Tethyos unda,

    Mart. Spect. 3, 6.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time or order of succession, last, latest, extreme, final, = ultimus (class.).
    (α).
    In gen.: SOL OCCASVS SVPREMA TEMPESTAS ESTO, XII. Tab. ap. Gell. 17, 2, 10.—Hence, as subst.: suprēma, ae, f. (sc. tempestas), the last part of the day, the hour of sunset: suprema summum diei; hoc tempus duodecim Tabulae dicunt occasum esse solis;

    sed postea lex praetoria id quoque tempus jubet esse supremum, quo praeco in comitio supremam pronuntiavit populo,

    Varr. L. L. 6, § 5 Mull.; cf. Censor. de Die Nat. 24; Plin. 7, 60, 60, § 212:

    quae (urbs), quia postrema coaedificata est, Neapolis nominatur,

    Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    supremo te sole domi manebo,

    at sunset, Hor. Ep. 1, 5, 3:

    jubare exorto jam nocte suprema, Col. poet. 10, 294: in te suprema salus,

    last hope, Verg. A. 12, 653: supremam bellis imposuisse manum, the last or finishing hand, Ov. R. Am. 114. — suprēmum, adverb., for the last time:

    quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,

    Ov. M. 12, 526.—
    (β).
    In partic., with regard to the close of life, last, closing, dying:

    supremo vitae die,

    Cic. Tusc. 1, 29, 71; id. Sen. 21, 78; id. Mur. 36, 75:

    dies,

    id. Phil. 1, 14, 34; Hor. C. 1, 13, 20; id. Ep. 1, 4, 13:

    hora,

    Tib. 1, 1, 59:

    tempus,

    Hor. S. 1, 1, 98; Cat. 64, 151:

    incestum pontifices supremo supplicio sanciunto,

    i. e. the penalty of death, Cic. Leg. 2, 9, 22:

    mors,

    Hor. Ep. 2, 2, 173:

    finis,

    id. ib. 2, 1, 12:

    iter,

    id. C. 2, 17, 11:

    lumen,

    Verg. A. 6, 735: sociamque tori vocat ore supremo, with his dying mouth, dying breath, Ov. M. 8, 521; so,

    ore,

    id. Tr. 3, 3, 87:

    haec digressu dicta supremo Fundebat,

    Verg. A. 8, 583:

    Nero in suprema ira duos calices crystallinos fregit,

    in his last agony, Plin. 37, 2, 10, § 29;

    supremis suis annis,

    in his last years, id. 23, 1, 27, § 58:

    suprema ejus cura,

    id. 7, 45, 46, § 150:

    spoliatus illius supremi diei celebritate,

    Cic. Mil. 32, 86: honor, the last honors, i. e. funeral rites or ceremonies, Verg. A. 11, 61:

    funera,

    Ov. M. 3, 137:

    oscula,

    id. ib. 6, 278:

    tori,

    i. e. biers, id. F. 6, 668:

    ignis,

    id. Am. 1, 15, 41:

    ignes,

    id. M. 2, 620; 13, 583:

    officia,

    Tac. A. 5, 2; Petr. 112, 1: judicia hominum, a last will or testament, Quint. 6, 3, 92; Plin. Ep. 7, 20, 7; 7, 31, 5; so,

    tabulae,

    Mart. 5, 33, 1; 5, 41, 1:

    tituli,

    i. e. an epitaph, id. ib. 9, 19, 3.—So of cities, etc.:

    Troiae sorte suprema,

    Verg. A. 5, 190:

    dies regnis,

    Ov. F. 2, 852. — suprēmum and suprēmō, adverb.:

    animam sepulcro Condimus, et magna supremum voce ciemus,

    for the last time, for a last farewell, Verg. A. 3, 68; Plin. 11, 37, 55, § 150; Tac. H. 4, 14; Ov. M. 12, 526:

    anima exitura supremo,

    Plin. 11, 53, 115, § 277.— Substt.
    1.
    sŭprēmum, i, n., the last moment, end (very rare):

    ventum ad supremum est,

    Verg. A. 12, 803.—
    2.
    suprēma, orum, n.
    (α).
    The last moments, the close of life, death:

    ut me in supremis consolatus est!

    Quint. 6, prooem. § 11; Tac. A. 6, 50; 12, 66; cf.:

    statua Herculis sentiens suprema tunicae,

    the last agonies caused by it, Plin. 34, 8, 19, § 93:

    circa suprema Neronis,

    the time of his death, id. 16, 44, 86, § 236; 7, 3, 3, § 33.—
    (β).
    The last honors paid to the dead, funeral rites or ceremonies, a funeral:

    supremis divi Augusti,

    Plin. 7, 3, 3, § 33; 16, 44, 86, § 236; Tac. A. 1, 61; 3, 49; 4, 44; id. H. 4, 59; 4, 45:

    suprema ferre (sc. munera),

    Verg. A. 6, 213; cf. id. ib. 11, 25 al.—
    (γ).
    A last will, testament:

    nihil primo senatus die agi passus, nisi de supremis Augusti,

    Tac. A. 1, 8:

    miles in supremis ordinandis ignarus uxorem esse praegnantem, etc.,

    Dig. 29, 1, 36, § 2.—
    (δ).
    The relics, remains of a burned corpse, the ashes, = reliquiae, Amm. 25, 9, 12; Sol. 1 med.
    b.
    Of degree or rank, the highest, greatest, most exalted, supreme:

    multa, quae appellatur suprema, instituta in singulos duarum ovium, triginta boum... ultra quam (numerum) multam dicere in singulos jus non est, et propterea suprema appellatur, id est, summa et maxima,

    Gell. 11, 1, 2 sq.:

    macies,

    Verg. A. 3, 590:

    Juppiter supreme,

    Plaut. Men. 5, 9, 55; id. Capt. 2, 3, 66; 5, 2, 23; id. Ps. 2, 2, 33; Ter. Ad. 2, 1, 42: Junonis supremus conjunx, Poet. ap. Plin. 35, 10, 37, § 115:

    med antidhac Supremum habuisti com item consiliis tuis,

    most intimate, Plaut. Ps. 1, 1, 15.—
    C.
    summus, a, um [from sup-imus, sup-mus], uppermost, highest, topmost; the top of, highest part of (cf. Roby, Gram. 2, § 1295).
    1.
    Lit. (class., while supremus is mostly poet.):

    summum oportet olfactare vestimentum muliebre,

    the top, outside of, Plaut. Men. 1, 2, 56: Galli summa arcis adorti Moenia, Enn. ap. Macr. S. 1, 4 (Ann. v. 169 Vahl.): Thyestes summis saxis fixus, id. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 413 ib.): montibus summis, id. ap. Varr. L. L. 7, 71 Mull. (Epigr. v. 43 ib.):

    summum jugum montis,

    Caes. B. G. 1, 21:

    summus mons,

    the top of, id. ib. 1, 22:

    feriunt summos fulmina montes,

    the mountain tops, Hor. C. 2, 10, 11; cf.: in summo montis vertice, Poet. ap. Quint. 8, 3, 48:

    locus castrorum,

    Caes. B. G. 2, 23:

    in summa sacra via,

    on the highest part of, Cic. Planc. 7, 17; cf. id. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    in summa columna conlocare,

    id. Div. 1, 24, 48:

    quam (urbem) ad summum theatrum,

    id. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    Janus summus ab imo,

    Hor. Ep. 1, 1, 54:

    ad aquam summam appropinquare,

    Cic. Fin. 4, 23, 64: mento summam aquam attingens enectus siti, Poet. ap. Cic. Tusc. 1, 5, 10:

    in aqua summa natare,

    the top, surface of, Plaut. Cas. 2, 6, 33:

    apud summum puteum,

    id. Mil. 4, 4, 16:

    per summa volare aequora,

    Verg. A. 5, 819:

    summa cacumina linquunt,

    id. ib. 6, 678:

    mari summo,

    id. ib. 1, 110:

    prospexi Italiam summa ab unda,

    id. ib. 6, 357:

    summaque per galeam delibans oscula,

    id. ib. 12, 434:

    amphoras complures complet plumbo, summas operit auro,

    Nep. Hann. 9, 3: summa procul villarum culmina fumant, Verg. E. 1, 83:

    summam cutem novacula decerpito,

    Col. 12, 56, 1.—Of position, place, at table:

    summus ego (in triclinio) et prope me Viscus Thurinus et infra Varius, etc.,

    I was highest, I reclined at the top, Hor. S. 2, 8, 20.—Hence, subst.: summus, i, m., he who sits in the highest place, at the head of the table:

    standum est in lecto, si quid de summo petas,

    Plaut. Men. 1, 1, 27: is sermo, qui more majorum a summo adhibetur in poculis, by the head of the table, i. e. by the president of the feast, Cic. Sen. 14, 46; so,

    a summo dare (bibere),

    Plaut. As. 5, 2, 41; Pers. 5, 1, 19.—
    b.
    summum, i, n., the top, surface; the highest place, the head of the table, etc.:

    ab ejus (frontis) summo, sicut palmae, rami quam late diffunduntur,

    Caes. B. G. 6, 26:

    qui demersi sunt in aqua... si non longe absunt a summo,

    Cic. Fin. 3, 14, 48:

    leviter a summo inflexum bacillum,

    id. Div. 1, 17, 30:

    igitur discubuere... in summo Antonius,

    Sall. H. 3, 4 Dietsch:

    puteos ac potius fontes habet: sunt enim in summo,

    Plin. Ep. 2, 17, 25:

    nuces mersit in vinum et sive in summum redierant, sive subsederant, etc.,

    Petr. 137 fin.: oratori summa riguerunt, the extremities of his body, Sen. Ira, 2, 3, 3.—In mal. part.:

    summa petere,

    Mart. 11, 46, 6; Auct. Priap. 76.—
    2.
    Transf., of the voice:

    jubeo te salvere voce summa,

    Plaut. As. 2, 2, 30; cf.:

    citaret Io Bacche! modo summa Voce, modo, etc.,

    at the top of his voice, Hor. S. 1, 3, 7:

    vox (opp. ima),

    Quint. 11, 3, 15:

    summa voce versus multos uno spiritu pronuntiare,

    Cic. de Or. 1, 61, 261; cf.:

    summo haec clamore,

    Plaut. Merc. prol. 59. —Adverb.: summum, at the utmost or farthest:

    exspectabam hodie, aut summum cras,

    Cic. Att. 13, 21, 2:

    bis, terve summum,

    id. Fam. 2, 1, 1:

    triduo aut summum quatriduo,

    id. Mil. 9, 26; cf. Liv. 21, 35, and 31, 42 Drak.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time or order of succession, last, latest, final (rare but class.):

    haec est praestituta summa argento dies,

    Plaut. Ps. 1, 3, 140; so,

    venit summa dies,

    Verg. A. 2, 324:

    ad summam senectutem jactari, quam, etc.,

    Cic. Rep. 1, 1, 1: vixit ad summam senectutem, to extreme old age, id. Fragm. ap. Non. 401, 31:

    cum esset summa senectute,

    id. Phil. 8, 10, 31:

    in fluvium primi cecidere, in corpora summi,

    Luc. 2, 211:

    summo carmine,

    at the end, Hor. C. 3, 28, 13:

    eadem in argumentis ratio est, ut potentissima prima et summa ponantur,

    the first and the last, at the beginning and the end, Quint. 6, 4, 22; cf. neutr. absol.: Celsus putat, primo firmum aliquod (argumentum) esse ponendum, summo firmissimum, imbecilliora medio;

    quia et initio movendus sit judex et summo impellendus,

    at the last, at the close, id. 7, 1, 10.— Adverb.: summum, for the last time:

    nunc ego te infelix summum teneoque tuorque,

    Albin. 1, 137. —
    b.
    Of rank, etc., highest, greatest, first, supreme, best, utmost, extreme; most distinguished, excellent, or noble; most important, weighty, or critical, etc. (so most freq. in prose and poetry): summa nituntur vi, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 168 Vahl.): bellum gerentes summum summa industria, id. ap. Non. p. 402, 3 (Trag. v. 104 ib.):

    summi puerorum amores,

    Cic. Lael. 10, 33:

    spes civium,

    id. ib. 3, 11:

    fides, constantia justitiaque,

    id. ib. 7, 25: in amore summo summaque inopia, Caec. ap. Cic. N. D. 3, 29, 72:

    qui in virtute summum bonum ponunt,

    id. ib. 6, 20:

    non agam summo jure tecum,

    id. Verr. 2, 5, 2, § 4:

    tres fratres summo loco nati,

    id. Fam. 2, 18, 2:

    qui summo magistratui praeerat,

    Caes. B. G. 1, 16:

    concedunt in uno Cn. Pompeio summa esse omnia,

    Cic. Imp. Pomp. 17, 51:

    quae (vitia) summo opere vitare oportebit,

    id. Inv. 1, 18, 26:

    turpitudo,

    id. Lael. 17, 61:

    summum in cruciatum se venire,

    Caes. B. G. 1, 31:

    scelus,

    Sall. C. 12, 5:

    hiems,

    the depth of winter, Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86; id. Fam. 13, 60, 2:

    cum aestas summa esse coeperat,

    id. Verr. 2, 5, 12, § 29; 2, 5, 31, § 80:

    ut summi virtute et animo praeessent imbecillioribus,

    id. Rep. 1, 34, 51:

    summi ex Graecia sapientissimique homines,

    id. ib. 1, 22, 36; cf.:

    summi homines ac summis ingeniis praediti,

    id. de Or. 1, 2, 6:

    optimi et summi viri diligentia,

    id. Rep. 1, 35, 54: cum par habetur honos summis et infimis [p. 1812] id. ib. 1, 34, 53: He. Quo honore'st illic? Ph. Summo atque ab summis viris, Plaut. Capt. 2, 2, 29:

    summus Juppiter,

    id. Cist. 2, 1, 40:

    ubi summus imperator non adest ad exercitum,

    id. Am. 1, 2, 6:

    miles summi inperatoris,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 28: deum qui non summum putet (amorem), Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68:

    amicus summus,

    the best friend, Ter. Phorm. 5, 8 (9), 60; 1, 1, 1; id. And. 5, 6, 6; cf. absol.:

    nam is nostro Simulo fuit summus,

    id. Ad. 3, 2, 54; so id. Eun. 2, 2, 40.— Poet. in neutr. plur.:

    summa ducum Atrides,

    the chief, Ov. Am. 1, 9, 37; cf. Lucr. 1, 86:

    summo rei publicae tempore,

    at a most important period, most critical juncture, Cic. Phil. 5, 17, 46:

    in summo et periculosissimo rei publicae tempore,

    id. Fl. 3, 6; cf.:

    summa salus rei publicae,

    id. Cat. 1, 5, 11: quod summa res publica in hujus periculo tentatur, the highest welfare of the State, the common welfare, the good of the State, the whole State or commonwealth, id. Rosc. Am. 51, 148; so,

    res publica,

    id. Planc. 27, 66; id. Verr. 2, 2, 10, § 28; id. Cat. 1, 6, 14; 3, 6, 13; id. Inv. 1, 16, 23; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:

    ad summam rem publicam,

    Liv. 33, 45, 4 al.:

    quo res summa loco, Panthu?

    the general cause, Verg. A. 2, 322: mene igitur socium summis adjungere rebus, Nise, fugis? in these enterprises of highest moment, etc., id. ib. 9, 199; esp.: summum jus, a right pushed to an extreme:

    non agam summo jure tecum,

    deal exactingly, Cic. Verr. 2, 5, 2, § 4; cf.: exsistunt etiam saepe injuriae calumnia quadam et nimis callida juris interpretatione;

    ex quo illud summum jus summa injuria factum est, jam tritum sermone proverbium,

    id. Off. 1, 10, 33. — Hence, summē, adv., in the highest degree, most highly or greatly, extremely:

    quod me sollicitare summe solet,

    Cic. de Or. 2, 72, 295:

    cupere aliquid,

    id. Quint. 21, 69; Caes. B. C. 3, 15:

    contendere,

    Cic. Quint. 24, 77: studere, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2:

    diffidere,

    Cic. Fam. 4, 7, 2:

    admirari,

    Quint. 10, 1, 70:

    summe jucundum,

    Cic. Fam. 13, 18, 2:

    officiosi,

    id. Verr. 2, 1, 24, § 63:

    summe disertus vir,

    Quint. 12, 1, 23:

    summe munitus locus,

    Hor. Ep. 2, 2, 31:

    summe haec omnia mihi videntur esse laudanda,

    Cic. Div. in Caecil. 17, 57:

    mei summe observantissimus,

    Plin. Ep. 10, 26 (11), 1.

    Lewis & Short latin dictionary > summum

  • 14 Superi

    sŭpĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. sŭpĕr in two passages:

    super inferque vicinus,

    Cato, R. R. 149, 1:

    totus super ignis,

    Lucr. 1, 649; gen. plur. in signif. I. B. 1. infra, superum, Verg. A. 1, 4; Ov. M. 1, 251 et saep.), adj. [super].
    I.
    Posit.
    A.
    Adj.
    1.
    In gen., that is above, upper, higher: inferus an superus tibi fert deus funera, Liv. And. ap. Prisc. p. 606 P.:

    at ita me di deaeque superi atque inferi et medioxumi,

    Plaut. Cist. 2, 1, 36:

    omnes di deaeque superi, inferi,

    Ter. Phorm. 4, 4, 6:

    ad superos deos potius quam ad inferos pervenisse,

    Cic. Lael. 3, 12:

    limen superum inferumque salve,

    Plaut. Merc. 5, 1, 1:

    portae Phrygiae limen,

    id. Bacch. 4, 9, 31; 4, 9, 63; Novat. ap. Non. p. 336, 13 (Com. Rel. v. 49 Rib.):

    carmine di superi placantur, carmine manes,

    Hor. Ep. 2, 1, 138:

    di,

    id. C. 1, 1, 30; 4, 7, 18:

    superis deorum Gratus et imis,

    id. ib. 1, 10, 19:

    ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,

    Cic. Tusc. 1, 26, 64:

    spectatores superarum rerum atque caelestium,

    id. N. D. 2, 56, 140:

    omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes,

    Verg. A. 6, 788:

    supera ad convexa,

    to heaven, id. ib. 6, 241 (Rib. super); 6, 750; 10, 251: cum superum lumen nox intempesta teneret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1, 14 (Ann. v. 106 Vahl.):

    lumen,

    Lucr. 6, 856: templum superi Jovis, i. e. of the Capitoline Jupiter (opp. Juppiter inferus, i. e. Pluto), Cat. 55, 5; Sen. Herc. Fur. 48:

    domus deorum,

    Ov. M. 4, 735: mare superum, the upper, i. e. the Adriatic and Ionian Sea (opp. mare inferum, the lower or Etruscan Sea), Plaut. Men. 2, 1, 11; Cic. de Or. 3, 19, 69; id. Att. 9, 3, 1; Liv. 41, 1, 3; Mel. 2, 4, 1; Plin. 3, 5, 10, § 44; Suet. Caes. 34; 44;

    so without mare (colloq.): iter ad superum,

    Cic. Att. 9, 5, 1.—Adverb.:

    de supero, quom huc accesserit,

    from above, Plaut. Am. 3, 4, 18; so,

    ex supero,

    Lucr. 2, 227; 2, 241; 2, 248. —
    2.
    In partic., upper, i. e. of the upper regions or upper world (opp. the lower regions):

    supera de parte,

    i. e. of the earth, Lucr. 6, 855:

    superas evadere ad auras,

    Verg. A. 6, 128:

    superum ad lumen ire,

    id. ib. 6, 680:

    aurae,

    Ov. M. 5, 641:

    orae,

    Verg. A. 2, 91:

    limen,

    id. ib. 6, 680.—
    B.
    Substt.
    1.
    Sŭpĕri, orum, m.
    (α).
    They who are above (opp. inferi, those in the dungeon), Plaut. Aul. 2, 7, 6:

    multum fleti ad superos,

    i. e. those living on earth, Verg. A. 6, 481:

    (Pompeius) Quam apud superos habuerat magnitudinem, illibatam detulisset ad Inferos,

    the inhabitants of the upper world, Vell. 2, 48, 2; cf.:

    ut oblitos superum paterere dolores,

    Val. Fl. 1, 792: si nunc redire posset ad superos pater, Poet. ap. Charis. 5, p. 252:

    epistula ad superos scripta,

    i. e. to the survivors, Plin. 2, 109, 112, § 248.—
    (β).
    (Sc. di.) The gods above, the celestial deities:

    quae Superi Manesque dabant,

    Verg. A. 10, 34:

    aspiciunt Superi mortalia,

    Ov. M. 13, 70:

    o Superi!

    id. ib. 1, 196; 14, 729;

    pro Superi,

    id. Tr. 1, 2, 59:

    terris jactatus et alto Vi Superum,

    Verg. A. 1, 4:

    illa propago Contemptrix Superum,

    Ov. M. 1, 161:

    exemplo Superorum,

    id. Tr. 4, 4, 19; so,

    Superorum,

    id. P. 1, 1, 43:

    postquam res Asiae Priamique evertere gentem Immeritam visum Superis,

    Verg. A. 3, 2:

    scilicet is Superis labor est,

    id. ib. 4, 379; Hor. C. 1, 6, 16:

    superis deorum Gratus et imis,

    id. ib. 1, 10, 19:

    flectere Superos,

    Verg. A. 7, 312:

    te per Superos... oro,

    id. ib. 2, 141 et saep.—
    2.
    sŭpĕra, orum, n.
    (α).
    The heavenly bodies:

    Hicetas caelum, solem, lunam, stellas, supera denique omnia stare censet,

    Cic. Ac. 2, 39, 123; cf.:

    cogitantes supera atque caelestia, haec nostra contemnimus,

    id. ib. 2, 41, 127: di, quibus est potestas motus superum atque inferum, Enn. ap. Auct. Her. 2, 25, 38 (Trag. Rel. v. 163 Vahl.).—
    (β).
    Higher places (sc. loca):

    supera semper petunt,

    tend upwards, Cic. Tusc. 1, 18, 42:

    (Alecto) Cocyti petit sedem, supera ardua relinquens,

    the upper world, Verg. A. 7, 562.
    II.
    Comp.: sŭpĕrĭor, ius.
    A.
    Lit., of place, higher, upper:

    inferiore omni spatio vacuo relicto, superiorem partem collis castris compleverant,

    Caes. B. G. 7, 46:

    dejectus qui potest esse quisquam, nisi in inferiorem locum de superiore motus?

    Cic. Caecin. 18, 50:

    in superiore qui habito cenaculo,

    Plaut. Am. 3, 1, 3:

    tota domus superior vacat,

    the upper part of, Cic. Att. 12, 10:

    superior accumbere,

    Plaut. Most. 1, 1, 42:

    de loco superiore dicere,

    i. e. from the tribunal, Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102:

    agere,

    i. e. from the rostra, id. ib. 2, 1, 5, § 14;

    and in gen. of the position of the speaker: multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos,

    id. Fam. 3, 8, 2:

    sive ex inferiore loco sive ex aequo sive ex superiore loquitur,

    id. de Or. 3, 6, 23: ex loco superiore in ipsis fluminis ripis praeliabantur, from a height or eminence, Caes. B. G. 2, 23; so,

    ex loco superiore,

    id. ib. 3, 4:

    loca,

    id. ib. 1, 10, 4;

    3, 3, 2: ex superioribus locis in planitiem descendere,

    id. B. C. 3, 98:

    qui in superiore acie constiterant,

    id. B. G. 1, 24:

    ex superiore et ex inferiore scriptura docendum,

    i. e. what goes before and after, the context, Cic. Inv. 2, 40, 117; cf.:

    posteriori superius non jungitur,

    id. Ac. 2, 14, 44.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time or order of succession, former, past, previous, preceding:

    superiores solis defectiones,

    Cic. Rep. 1, 16, 25:

    quid proxima, quid superiore nocte egeris,

    id. Cat. 1, 1, 1:

    refecto ponte, quem superioribus diebus hostes resciderant,

    Caes. B. G. 7, 58:

    superioribus aestivis,

    Hirt. B. G. 8, 46:

    superioribus temporibus,

    Cic. Fam. 5, 17, 1:

    tempus (opp. posterius),

    id. Dom. 37, 99:

    tempora (opp. inferiora),

    Suet. Claud. 41:

    annus,

    Cic. Verr. 2, 3, 18, § 47:

    anno superiore,

    id. Har. Resp. 8, 15:

    superioris anni acta,

    Suet. Caes. 23:

    in superiore vita,

    Cic. Sen. 8, 26: milites superioribus proeliis exercitati, [p. 1811] Caes. B. G. 2, 20:

    testimonium conveniens superiori facto,

    Hirt. B. G. 8, 53:

    superius facinus novo scelere vincere,

    Cic. Verr. 2, 5, 44, § 116:

    superioris more crudelitatis uti,

    Nep. Thras. 3, 1:

    superius genus,

    mentioned previously, Plin. 13, 25, 48, § 146:

    nuptiae,

    former marriage, Cic. Clu. 6, 15:

    vir,

    first husband, id. Caecin. 6, 17.—
    b.
    Esp., of age, time of life, etc., older, elder, senior, more advanced, former:

    omnis juventus omnesque superioris aetatis,

    Caes. B. C. 2, 5:

    aetate superiores,

    Varr. R. R. 2, 10, 1:

    superior Africanus,

    the Elder, Cic. Verr. 2, 5, 10, § 25; id. Off. 1, 33, 121:

    Dionysius,

    id. ib. 2, 7, 25; Nep. Dion, 1, 1; cf.:

    quid est aetas hominis, nisi memoria rerum veterum cum superiorum aetate contexitur,

    Cic. Or. 34, 120.—
    2.
    Of strength or success in battle or any contest, victorious, conquering, stronger, superior:

    Caesar quod hostes equitatu superiores esse intellegebat,

    Caes. B. G. 7, 65:

    numero superiores,

    Hirt. B. G. 8, 12:

    hoc ipso fiunt superiores, quod nullum acceperant detrimentum,

    id. ib. 8, 19:

    se quo impudentius egerit, hoc superiorem discessurum,

    Cic. Caecin. 1, 2:

    semper discessit superior,

    Nep. Hann. 1, 2:

    si primo proelio Catilina superior discessisset,

    Sall. C. 39, 4:

    ut nostri omnibus partibus superiores fuerint,

    Caes. B. G. 5, 15:

    multo superiores bello esse,

    Nep. Alcib. 4, 7:

    superiorem Appium in causa fecit,

    Liv. 5, 7, 1.—
    3.
    Of quality, condition, number, etc., higher, more distinguished, greater, superior.
    (α).
    With abl. respect.:

    pecuniis superiores,

    Cic. Rep. 2, 34, 59:

    loco, fortuna, fama superiores,

    id. Lael. 25, 94:

    habes neminem honoris gradu superiorem,

    id. Fam. 2, 18, 2:

    ordine,

    id. ib. 13, 5, 2:

    facilitate et humanitate superior,

    id. Off. 1, 26, 90:

    si superior ceteris rebus esses,

    id. Div. in Caecil. 19, 61.—
    (β).
    Absol.:

    ut ii, qui superiores sunt, submittere se debent in amicitia, sic quodam modo inferiores extollere,

    Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. 20, 71:

    ut quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,

    id. Off. 1, 26, 90:

    invident homines maxime paribus aut inferioribus... sed etiam superioribus invidetur,

    id. de Or. 2, 52, 209:

    premendoque superiorem sese extollebat,

    Liv. 22, 12, 12:

    cui omnem honorem, ut superiori habuit,

    Vell. 2, 101, 1.
    III.
    Sup., in three forms, ‡ superrimus, supremus, and summus.
    A.
    sŭperrĭmus, assumed as orig. form of supremus by Varr. L. L. 7, § 51 Mull.; Charis. p. 130 P.—
    B.
    sū̆prēmus, a, um, highest, loftiest, topmost.
    1.
    Lit. (only poet.; cf.

    summus, C. 1.): montesque supremos Silvifragis vexat flabris,

    the highest points, the tops, summits, Lucr. 1, 274; so,

    montes,

    Verg. G. 4, 460; Hor. Epod. 17, 68:

    rupes,

    Sen. Oedip. 95:

    arx,

    Claud. III. Cons. Hon. 167; cf.:

    supremae Tethyos unda,

    Mart. Spect. 3, 6.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time or order of succession, last, latest, extreme, final, = ultimus (class.).
    (α).
    In gen.: SOL OCCASVS SVPREMA TEMPESTAS ESTO, XII. Tab. ap. Gell. 17, 2, 10.—Hence, as subst.: suprēma, ae, f. (sc. tempestas), the last part of the day, the hour of sunset: suprema summum diei; hoc tempus duodecim Tabulae dicunt occasum esse solis;

    sed postea lex praetoria id quoque tempus jubet esse supremum, quo praeco in comitio supremam pronuntiavit populo,

    Varr. L. L. 6, § 5 Mull.; cf. Censor. de Die Nat. 24; Plin. 7, 60, 60, § 212:

    quae (urbs), quia postrema coaedificata est, Neapolis nominatur,

    Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    supremo te sole domi manebo,

    at sunset, Hor. Ep. 1, 5, 3:

    jubare exorto jam nocte suprema, Col. poet. 10, 294: in te suprema salus,

    last hope, Verg. A. 12, 653: supremam bellis imposuisse manum, the last or finishing hand, Ov. R. Am. 114. — suprēmum, adverb., for the last time:

    quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,

    Ov. M. 12, 526.—
    (β).
    In partic., with regard to the close of life, last, closing, dying:

    supremo vitae die,

    Cic. Tusc. 1, 29, 71; id. Sen. 21, 78; id. Mur. 36, 75:

    dies,

    id. Phil. 1, 14, 34; Hor. C. 1, 13, 20; id. Ep. 1, 4, 13:

    hora,

    Tib. 1, 1, 59:

    tempus,

    Hor. S. 1, 1, 98; Cat. 64, 151:

    incestum pontifices supremo supplicio sanciunto,

    i. e. the penalty of death, Cic. Leg. 2, 9, 22:

    mors,

    Hor. Ep. 2, 2, 173:

    finis,

    id. ib. 2, 1, 12:

    iter,

    id. C. 2, 17, 11:

    lumen,

    Verg. A. 6, 735: sociamque tori vocat ore supremo, with his dying mouth, dying breath, Ov. M. 8, 521; so,

    ore,

    id. Tr. 3, 3, 87:

    haec digressu dicta supremo Fundebat,

    Verg. A. 8, 583:

    Nero in suprema ira duos calices crystallinos fregit,

    in his last agony, Plin. 37, 2, 10, § 29;

    supremis suis annis,

    in his last years, id. 23, 1, 27, § 58:

    suprema ejus cura,

    id. 7, 45, 46, § 150:

    spoliatus illius supremi diei celebritate,

    Cic. Mil. 32, 86: honor, the last honors, i. e. funeral rites or ceremonies, Verg. A. 11, 61:

    funera,

    Ov. M. 3, 137:

    oscula,

    id. ib. 6, 278:

    tori,

    i. e. biers, id. F. 6, 668:

    ignis,

    id. Am. 1, 15, 41:

    ignes,

    id. M. 2, 620; 13, 583:

    officia,

    Tac. A. 5, 2; Petr. 112, 1: judicia hominum, a last will or testament, Quint. 6, 3, 92; Plin. Ep. 7, 20, 7; 7, 31, 5; so,

    tabulae,

    Mart. 5, 33, 1; 5, 41, 1:

    tituli,

    i. e. an epitaph, id. ib. 9, 19, 3.—So of cities, etc.:

    Troiae sorte suprema,

    Verg. A. 5, 190:

    dies regnis,

    Ov. F. 2, 852. — suprēmum and suprēmō, adverb.:

    animam sepulcro Condimus, et magna supremum voce ciemus,

    for the last time, for a last farewell, Verg. A. 3, 68; Plin. 11, 37, 55, § 150; Tac. H. 4, 14; Ov. M. 12, 526:

    anima exitura supremo,

    Plin. 11, 53, 115, § 277.— Substt.
    1.
    sŭprēmum, i, n., the last moment, end (very rare):

    ventum ad supremum est,

    Verg. A. 12, 803.—
    2.
    suprēma, orum, n.
    (α).
    The last moments, the close of life, death:

    ut me in supremis consolatus est!

    Quint. 6, prooem. § 11; Tac. A. 6, 50; 12, 66; cf.:

    statua Herculis sentiens suprema tunicae,

    the last agonies caused by it, Plin. 34, 8, 19, § 93:

    circa suprema Neronis,

    the time of his death, id. 16, 44, 86, § 236; 7, 3, 3, § 33.—
    (β).
    The last honors paid to the dead, funeral rites or ceremonies, a funeral:

    supremis divi Augusti,

    Plin. 7, 3, 3, § 33; 16, 44, 86, § 236; Tac. A. 1, 61; 3, 49; 4, 44; id. H. 4, 59; 4, 45:

    suprema ferre (sc. munera),

    Verg. A. 6, 213; cf. id. ib. 11, 25 al.—
    (γ).
    A last will, testament:

    nihil primo senatus die agi passus, nisi de supremis Augusti,

    Tac. A. 1, 8:

    miles in supremis ordinandis ignarus uxorem esse praegnantem, etc.,

    Dig. 29, 1, 36, § 2.—
    (δ).
    The relics, remains of a burned corpse, the ashes, = reliquiae, Amm. 25, 9, 12; Sol. 1 med.
    b.
    Of degree or rank, the highest, greatest, most exalted, supreme:

    multa, quae appellatur suprema, instituta in singulos duarum ovium, triginta boum... ultra quam (numerum) multam dicere in singulos jus non est, et propterea suprema appellatur, id est, summa et maxima,

    Gell. 11, 1, 2 sq.:

    macies,

    Verg. A. 3, 590:

    Juppiter supreme,

    Plaut. Men. 5, 9, 55; id. Capt. 2, 3, 66; 5, 2, 23; id. Ps. 2, 2, 33; Ter. Ad. 2, 1, 42: Junonis supremus conjunx, Poet. ap. Plin. 35, 10, 37, § 115:

    med antidhac Supremum habuisti com item consiliis tuis,

    most intimate, Plaut. Ps. 1, 1, 15.—
    C.
    summus, a, um [from sup-imus, sup-mus], uppermost, highest, topmost; the top of, highest part of (cf. Roby, Gram. 2, § 1295).
    1.
    Lit. (class., while supremus is mostly poet.):

    summum oportet olfactare vestimentum muliebre,

    the top, outside of, Plaut. Men. 1, 2, 56: Galli summa arcis adorti Moenia, Enn. ap. Macr. S. 1, 4 (Ann. v. 169 Vahl.): Thyestes summis saxis fixus, id. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 413 ib.): montibus summis, id. ap. Varr. L. L. 7, 71 Mull. (Epigr. v. 43 ib.):

    summum jugum montis,

    Caes. B. G. 1, 21:

    summus mons,

    the top of, id. ib. 1, 22:

    feriunt summos fulmina montes,

    the mountain tops, Hor. C. 2, 10, 11; cf.: in summo montis vertice, Poet. ap. Quint. 8, 3, 48:

    locus castrorum,

    Caes. B. G. 2, 23:

    in summa sacra via,

    on the highest part of, Cic. Planc. 7, 17; cf. id. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    in summa columna conlocare,

    id. Div. 1, 24, 48:

    quam (urbem) ad summum theatrum,

    id. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    Janus summus ab imo,

    Hor. Ep. 1, 1, 54:

    ad aquam summam appropinquare,

    Cic. Fin. 4, 23, 64: mento summam aquam attingens enectus siti, Poet. ap. Cic. Tusc. 1, 5, 10:

    in aqua summa natare,

    the top, surface of, Plaut. Cas. 2, 6, 33:

    apud summum puteum,

    id. Mil. 4, 4, 16:

    per summa volare aequora,

    Verg. A. 5, 819:

    summa cacumina linquunt,

    id. ib. 6, 678:

    mari summo,

    id. ib. 1, 110:

    prospexi Italiam summa ab unda,

    id. ib. 6, 357:

    summaque per galeam delibans oscula,

    id. ib. 12, 434:

    amphoras complures complet plumbo, summas operit auro,

    Nep. Hann. 9, 3: summa procul villarum culmina fumant, Verg. E. 1, 83:

    summam cutem novacula decerpito,

    Col. 12, 56, 1.—Of position, place, at table:

    summus ego (in triclinio) et prope me Viscus Thurinus et infra Varius, etc.,

    I was highest, I reclined at the top, Hor. S. 2, 8, 20.—Hence, subst.: summus, i, m., he who sits in the highest place, at the head of the table:

    standum est in lecto, si quid de summo petas,

    Plaut. Men. 1, 1, 27: is sermo, qui more majorum a summo adhibetur in poculis, by the head of the table, i. e. by the president of the feast, Cic. Sen. 14, 46; so,

    a summo dare (bibere),

    Plaut. As. 5, 2, 41; Pers. 5, 1, 19.—
    b.
    summum, i, n., the top, surface; the highest place, the head of the table, etc.:

    ab ejus (frontis) summo, sicut palmae, rami quam late diffunduntur,

    Caes. B. G. 6, 26:

    qui demersi sunt in aqua... si non longe absunt a summo,

    Cic. Fin. 3, 14, 48:

    leviter a summo inflexum bacillum,

    id. Div. 1, 17, 30:

    igitur discubuere... in summo Antonius,

    Sall. H. 3, 4 Dietsch:

    puteos ac potius fontes habet: sunt enim in summo,

    Plin. Ep. 2, 17, 25:

    nuces mersit in vinum et sive in summum redierant, sive subsederant, etc.,

    Petr. 137 fin.: oratori summa riguerunt, the extremities of his body, Sen. Ira, 2, 3, 3.—In mal. part.:

    summa petere,

    Mart. 11, 46, 6; Auct. Priap. 76.—
    2.
    Transf., of the voice:

    jubeo te salvere voce summa,

    Plaut. As. 2, 2, 30; cf.:

    citaret Io Bacche! modo summa Voce, modo, etc.,

    at the top of his voice, Hor. S. 1, 3, 7:

    vox (opp. ima),

    Quint. 11, 3, 15:

    summa voce versus multos uno spiritu pronuntiare,

    Cic. de Or. 1, 61, 261; cf.:

    summo haec clamore,

    Plaut. Merc. prol. 59. —Adverb.: summum, at the utmost or farthest:

    exspectabam hodie, aut summum cras,

    Cic. Att. 13, 21, 2:

    bis, terve summum,

    id. Fam. 2, 1, 1:

    triduo aut summum quatriduo,

    id. Mil. 9, 26; cf. Liv. 21, 35, and 31, 42 Drak.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time or order of succession, last, latest, final (rare but class.):

    haec est praestituta summa argento dies,

    Plaut. Ps. 1, 3, 140; so,

    venit summa dies,

    Verg. A. 2, 324:

    ad summam senectutem jactari, quam, etc.,

    Cic. Rep. 1, 1, 1: vixit ad summam senectutem, to extreme old age, id. Fragm. ap. Non. 401, 31:

    cum esset summa senectute,

    id. Phil. 8, 10, 31:

    in fluvium primi cecidere, in corpora summi,

    Luc. 2, 211:

    summo carmine,

    at the end, Hor. C. 3, 28, 13:

    eadem in argumentis ratio est, ut potentissima prima et summa ponantur,

    the first and the last, at the beginning and the end, Quint. 6, 4, 22; cf. neutr. absol.: Celsus putat, primo firmum aliquod (argumentum) esse ponendum, summo firmissimum, imbecilliora medio;

    quia et initio movendus sit judex et summo impellendus,

    at the last, at the close, id. 7, 1, 10.— Adverb.: summum, for the last time:

    nunc ego te infelix summum teneoque tuorque,

    Albin. 1, 137. —
    b.
    Of rank, etc., highest, greatest, first, supreme, best, utmost, extreme; most distinguished, excellent, or noble; most important, weighty, or critical, etc. (so most freq. in prose and poetry): summa nituntur vi, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 168 Vahl.): bellum gerentes summum summa industria, id. ap. Non. p. 402, 3 (Trag. v. 104 ib.):

    summi puerorum amores,

    Cic. Lael. 10, 33:

    spes civium,

    id. ib. 3, 11:

    fides, constantia justitiaque,

    id. ib. 7, 25: in amore summo summaque inopia, Caec. ap. Cic. N. D. 3, 29, 72:

    qui in virtute summum bonum ponunt,

    id. ib. 6, 20:

    non agam summo jure tecum,

    id. Verr. 2, 5, 2, § 4:

    tres fratres summo loco nati,

    id. Fam. 2, 18, 2:

    qui summo magistratui praeerat,

    Caes. B. G. 1, 16:

    concedunt in uno Cn. Pompeio summa esse omnia,

    Cic. Imp. Pomp. 17, 51:

    quae (vitia) summo opere vitare oportebit,

    id. Inv. 1, 18, 26:

    turpitudo,

    id. Lael. 17, 61:

    summum in cruciatum se venire,

    Caes. B. G. 1, 31:

    scelus,

    Sall. C. 12, 5:

    hiems,

    the depth of winter, Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86; id. Fam. 13, 60, 2:

    cum aestas summa esse coeperat,

    id. Verr. 2, 5, 12, § 29; 2, 5, 31, § 80:

    ut summi virtute et animo praeessent imbecillioribus,

    id. Rep. 1, 34, 51:

    summi ex Graecia sapientissimique homines,

    id. ib. 1, 22, 36; cf.:

    summi homines ac summis ingeniis praediti,

    id. de Or. 1, 2, 6:

    optimi et summi viri diligentia,

    id. Rep. 1, 35, 54: cum par habetur honos summis et infimis [p. 1812] id. ib. 1, 34, 53: He. Quo honore'st illic? Ph. Summo atque ab summis viris, Plaut. Capt. 2, 2, 29:

    summus Juppiter,

    id. Cist. 2, 1, 40:

    ubi summus imperator non adest ad exercitum,

    id. Am. 1, 2, 6:

    miles summi inperatoris,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 28: deum qui non summum putet (amorem), Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68:

    amicus summus,

    the best friend, Ter. Phorm. 5, 8 (9), 60; 1, 1, 1; id. And. 5, 6, 6; cf. absol.:

    nam is nostro Simulo fuit summus,

    id. Ad. 3, 2, 54; so id. Eun. 2, 2, 40.— Poet. in neutr. plur.:

    summa ducum Atrides,

    the chief, Ov. Am. 1, 9, 37; cf. Lucr. 1, 86:

    summo rei publicae tempore,

    at a most important period, most critical juncture, Cic. Phil. 5, 17, 46:

    in summo et periculosissimo rei publicae tempore,

    id. Fl. 3, 6; cf.:

    summa salus rei publicae,

    id. Cat. 1, 5, 11: quod summa res publica in hujus periculo tentatur, the highest welfare of the State, the common welfare, the good of the State, the whole State or commonwealth, id. Rosc. Am. 51, 148; so,

    res publica,

    id. Planc. 27, 66; id. Verr. 2, 2, 10, § 28; id. Cat. 1, 6, 14; 3, 6, 13; id. Inv. 1, 16, 23; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:

    ad summam rem publicam,

    Liv. 33, 45, 4 al.:

    quo res summa loco, Panthu?

    the general cause, Verg. A. 2, 322: mene igitur socium summis adjungere rebus, Nise, fugis? in these enterprises of highest moment, etc., id. ib. 9, 199; esp.: summum jus, a right pushed to an extreme:

    non agam summo jure tecum,

    deal exactingly, Cic. Verr. 2, 5, 2, § 4; cf.: exsistunt etiam saepe injuriae calumnia quadam et nimis callida juris interpretatione;

    ex quo illud summum jus summa injuria factum est, jam tritum sermone proverbium,

    id. Off. 1, 10, 33. — Hence, summē, adv., in the highest degree, most highly or greatly, extremely:

    quod me sollicitare summe solet,

    Cic. de Or. 2, 72, 295:

    cupere aliquid,

    id. Quint. 21, 69; Caes. B. C. 3, 15:

    contendere,

    Cic. Quint. 24, 77: studere, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2:

    diffidere,

    Cic. Fam. 4, 7, 2:

    admirari,

    Quint. 10, 1, 70:

    summe jucundum,

    Cic. Fam. 13, 18, 2:

    officiosi,

    id. Verr. 2, 1, 24, § 63:

    summe disertus vir,

    Quint. 12, 1, 23:

    summe munitus locus,

    Hor. Ep. 2, 2, 31:

    summe haec omnia mihi videntur esse laudanda,

    Cic. Div. in Caecil. 17, 57:

    mei summe observantissimus,

    Plin. Ep. 10, 26 (11), 1.

    Lewis & Short latin dictionary > Superi

  • 15 superus

    sŭpĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. sŭpĕr in two passages:

    super inferque vicinus,

    Cato, R. R. 149, 1:

    totus super ignis,

    Lucr. 1, 649; gen. plur. in signif. I. B. 1. infra, superum, Verg. A. 1, 4; Ov. M. 1, 251 et saep.), adj. [super].
    I.
    Posit.
    A.
    Adj.
    1.
    In gen., that is above, upper, higher: inferus an superus tibi fert deus funera, Liv. And. ap. Prisc. p. 606 P.:

    at ita me di deaeque superi atque inferi et medioxumi,

    Plaut. Cist. 2, 1, 36:

    omnes di deaeque superi, inferi,

    Ter. Phorm. 4, 4, 6:

    ad superos deos potius quam ad inferos pervenisse,

    Cic. Lael. 3, 12:

    limen superum inferumque salve,

    Plaut. Merc. 5, 1, 1:

    portae Phrygiae limen,

    id. Bacch. 4, 9, 31; 4, 9, 63; Novat. ap. Non. p. 336, 13 (Com. Rel. v. 49 Rib.):

    carmine di superi placantur, carmine manes,

    Hor. Ep. 2, 1, 138:

    di,

    id. C. 1, 1, 30; 4, 7, 18:

    superis deorum Gratus et imis,

    id. ib. 1, 10, 19:

    ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,

    Cic. Tusc. 1, 26, 64:

    spectatores superarum rerum atque caelestium,

    id. N. D. 2, 56, 140:

    omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes,

    Verg. A. 6, 788:

    supera ad convexa,

    to heaven, id. ib. 6, 241 (Rib. super); 6, 750; 10, 251: cum superum lumen nox intempesta teneret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1, 14 (Ann. v. 106 Vahl.):

    lumen,

    Lucr. 6, 856: templum superi Jovis, i. e. of the Capitoline Jupiter (opp. Juppiter inferus, i. e. Pluto), Cat. 55, 5; Sen. Herc. Fur. 48:

    domus deorum,

    Ov. M. 4, 735: mare superum, the upper, i. e. the Adriatic and Ionian Sea (opp. mare inferum, the lower or Etruscan Sea), Plaut. Men. 2, 1, 11; Cic. de Or. 3, 19, 69; id. Att. 9, 3, 1; Liv. 41, 1, 3; Mel. 2, 4, 1; Plin. 3, 5, 10, § 44; Suet. Caes. 34; 44;

    so without mare (colloq.): iter ad superum,

    Cic. Att. 9, 5, 1.—Adverb.:

    de supero, quom huc accesserit,

    from above, Plaut. Am. 3, 4, 18; so,

    ex supero,

    Lucr. 2, 227; 2, 241; 2, 248. —
    2.
    In partic., upper, i. e. of the upper regions or upper world (opp. the lower regions):

    supera de parte,

    i. e. of the earth, Lucr. 6, 855:

    superas evadere ad auras,

    Verg. A. 6, 128:

    superum ad lumen ire,

    id. ib. 6, 680:

    aurae,

    Ov. M. 5, 641:

    orae,

    Verg. A. 2, 91:

    limen,

    id. ib. 6, 680.—
    B.
    Substt.
    1.
    Sŭpĕri, orum, m.
    (α).
    They who are above (opp. inferi, those in the dungeon), Plaut. Aul. 2, 7, 6:

    multum fleti ad superos,

    i. e. those living on earth, Verg. A. 6, 481:

    (Pompeius) Quam apud superos habuerat magnitudinem, illibatam detulisset ad Inferos,

    the inhabitants of the upper world, Vell. 2, 48, 2; cf.:

    ut oblitos superum paterere dolores,

    Val. Fl. 1, 792: si nunc redire posset ad superos pater, Poet. ap. Charis. 5, p. 252:

    epistula ad superos scripta,

    i. e. to the survivors, Plin. 2, 109, 112, § 248.—
    (β).
    (Sc. di.) The gods above, the celestial deities:

    quae Superi Manesque dabant,

    Verg. A. 10, 34:

    aspiciunt Superi mortalia,

    Ov. M. 13, 70:

    o Superi!

    id. ib. 1, 196; 14, 729;

    pro Superi,

    id. Tr. 1, 2, 59:

    terris jactatus et alto Vi Superum,

    Verg. A. 1, 4:

    illa propago Contemptrix Superum,

    Ov. M. 1, 161:

    exemplo Superorum,

    id. Tr. 4, 4, 19; so,

    Superorum,

    id. P. 1, 1, 43:

    postquam res Asiae Priamique evertere gentem Immeritam visum Superis,

    Verg. A. 3, 2:

    scilicet is Superis labor est,

    id. ib. 4, 379; Hor. C. 1, 6, 16:

    superis deorum Gratus et imis,

    id. ib. 1, 10, 19:

    flectere Superos,

    Verg. A. 7, 312:

    te per Superos... oro,

    id. ib. 2, 141 et saep.—
    2.
    sŭpĕra, orum, n.
    (α).
    The heavenly bodies:

    Hicetas caelum, solem, lunam, stellas, supera denique omnia stare censet,

    Cic. Ac. 2, 39, 123; cf.:

    cogitantes supera atque caelestia, haec nostra contemnimus,

    id. ib. 2, 41, 127: di, quibus est potestas motus superum atque inferum, Enn. ap. Auct. Her. 2, 25, 38 (Trag. Rel. v. 163 Vahl.).—
    (β).
    Higher places (sc. loca):

    supera semper petunt,

    tend upwards, Cic. Tusc. 1, 18, 42:

    (Alecto) Cocyti petit sedem, supera ardua relinquens,

    the upper world, Verg. A. 7, 562.
    II.
    Comp.: sŭpĕrĭor, ius.
    A.
    Lit., of place, higher, upper:

    inferiore omni spatio vacuo relicto, superiorem partem collis castris compleverant,

    Caes. B. G. 7, 46:

    dejectus qui potest esse quisquam, nisi in inferiorem locum de superiore motus?

    Cic. Caecin. 18, 50:

    in superiore qui habito cenaculo,

    Plaut. Am. 3, 1, 3:

    tota domus superior vacat,

    the upper part of, Cic. Att. 12, 10:

    superior accumbere,

    Plaut. Most. 1, 1, 42:

    de loco superiore dicere,

    i. e. from the tribunal, Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102:

    agere,

    i. e. from the rostra, id. ib. 2, 1, 5, § 14;

    and in gen. of the position of the speaker: multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos,

    id. Fam. 3, 8, 2:

    sive ex inferiore loco sive ex aequo sive ex superiore loquitur,

    id. de Or. 3, 6, 23: ex loco superiore in ipsis fluminis ripis praeliabantur, from a height or eminence, Caes. B. G. 2, 23; so,

    ex loco superiore,

    id. ib. 3, 4:

    loca,

    id. ib. 1, 10, 4;

    3, 3, 2: ex superioribus locis in planitiem descendere,

    id. B. C. 3, 98:

    qui in superiore acie constiterant,

    id. B. G. 1, 24:

    ex superiore et ex inferiore scriptura docendum,

    i. e. what goes before and after, the context, Cic. Inv. 2, 40, 117; cf.:

    posteriori superius non jungitur,

    id. Ac. 2, 14, 44.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time or order of succession, former, past, previous, preceding:

    superiores solis defectiones,

    Cic. Rep. 1, 16, 25:

    quid proxima, quid superiore nocte egeris,

    id. Cat. 1, 1, 1:

    refecto ponte, quem superioribus diebus hostes resciderant,

    Caes. B. G. 7, 58:

    superioribus aestivis,

    Hirt. B. G. 8, 46:

    superioribus temporibus,

    Cic. Fam. 5, 17, 1:

    tempus (opp. posterius),

    id. Dom. 37, 99:

    tempora (opp. inferiora),

    Suet. Claud. 41:

    annus,

    Cic. Verr. 2, 3, 18, § 47:

    anno superiore,

    id. Har. Resp. 8, 15:

    superioris anni acta,

    Suet. Caes. 23:

    in superiore vita,

    Cic. Sen. 8, 26: milites superioribus proeliis exercitati, [p. 1811] Caes. B. G. 2, 20:

    testimonium conveniens superiori facto,

    Hirt. B. G. 8, 53:

    superius facinus novo scelere vincere,

    Cic. Verr. 2, 5, 44, § 116:

    superioris more crudelitatis uti,

    Nep. Thras. 3, 1:

    superius genus,

    mentioned previously, Plin. 13, 25, 48, § 146:

    nuptiae,

    former marriage, Cic. Clu. 6, 15:

    vir,

    first husband, id. Caecin. 6, 17.—
    b.
    Esp., of age, time of life, etc., older, elder, senior, more advanced, former:

    omnis juventus omnesque superioris aetatis,

    Caes. B. C. 2, 5:

    aetate superiores,

    Varr. R. R. 2, 10, 1:

    superior Africanus,

    the Elder, Cic. Verr. 2, 5, 10, § 25; id. Off. 1, 33, 121:

    Dionysius,

    id. ib. 2, 7, 25; Nep. Dion, 1, 1; cf.:

    quid est aetas hominis, nisi memoria rerum veterum cum superiorum aetate contexitur,

    Cic. Or. 34, 120.—
    2.
    Of strength or success in battle or any contest, victorious, conquering, stronger, superior:

    Caesar quod hostes equitatu superiores esse intellegebat,

    Caes. B. G. 7, 65:

    numero superiores,

    Hirt. B. G. 8, 12:

    hoc ipso fiunt superiores, quod nullum acceperant detrimentum,

    id. ib. 8, 19:

    se quo impudentius egerit, hoc superiorem discessurum,

    Cic. Caecin. 1, 2:

    semper discessit superior,

    Nep. Hann. 1, 2:

    si primo proelio Catilina superior discessisset,

    Sall. C. 39, 4:

    ut nostri omnibus partibus superiores fuerint,

    Caes. B. G. 5, 15:

    multo superiores bello esse,

    Nep. Alcib. 4, 7:

    superiorem Appium in causa fecit,

    Liv. 5, 7, 1.—
    3.
    Of quality, condition, number, etc., higher, more distinguished, greater, superior.
    (α).
    With abl. respect.:

    pecuniis superiores,

    Cic. Rep. 2, 34, 59:

    loco, fortuna, fama superiores,

    id. Lael. 25, 94:

    habes neminem honoris gradu superiorem,

    id. Fam. 2, 18, 2:

    ordine,

    id. ib. 13, 5, 2:

    facilitate et humanitate superior,

    id. Off. 1, 26, 90:

    si superior ceteris rebus esses,

    id. Div. in Caecil. 19, 61.—
    (β).
    Absol.:

    ut ii, qui superiores sunt, submittere se debent in amicitia, sic quodam modo inferiores extollere,

    Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. 20, 71:

    ut quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,

    id. Off. 1, 26, 90:

    invident homines maxime paribus aut inferioribus... sed etiam superioribus invidetur,

    id. de Or. 2, 52, 209:

    premendoque superiorem sese extollebat,

    Liv. 22, 12, 12:

    cui omnem honorem, ut superiori habuit,

    Vell. 2, 101, 1.
    III.
    Sup., in three forms, ‡ superrimus, supremus, and summus.
    A.
    sŭperrĭmus, assumed as orig. form of supremus by Varr. L. L. 7, § 51 Mull.; Charis. p. 130 P.—
    B.
    sū̆prēmus, a, um, highest, loftiest, topmost.
    1.
    Lit. (only poet.; cf.

    summus, C. 1.): montesque supremos Silvifragis vexat flabris,

    the highest points, the tops, summits, Lucr. 1, 274; so,

    montes,

    Verg. G. 4, 460; Hor. Epod. 17, 68:

    rupes,

    Sen. Oedip. 95:

    arx,

    Claud. III. Cons. Hon. 167; cf.:

    supremae Tethyos unda,

    Mart. Spect. 3, 6.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time or order of succession, last, latest, extreme, final, = ultimus (class.).
    (α).
    In gen.: SOL OCCASVS SVPREMA TEMPESTAS ESTO, XII. Tab. ap. Gell. 17, 2, 10.—Hence, as subst.: suprēma, ae, f. (sc. tempestas), the last part of the day, the hour of sunset: suprema summum diei; hoc tempus duodecim Tabulae dicunt occasum esse solis;

    sed postea lex praetoria id quoque tempus jubet esse supremum, quo praeco in comitio supremam pronuntiavit populo,

    Varr. L. L. 6, § 5 Mull.; cf. Censor. de Die Nat. 24; Plin. 7, 60, 60, § 212:

    quae (urbs), quia postrema coaedificata est, Neapolis nominatur,

    Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    supremo te sole domi manebo,

    at sunset, Hor. Ep. 1, 5, 3:

    jubare exorto jam nocte suprema, Col. poet. 10, 294: in te suprema salus,

    last hope, Verg. A. 12, 653: supremam bellis imposuisse manum, the last or finishing hand, Ov. R. Am. 114. — suprēmum, adverb., for the last time:

    quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,

    Ov. M. 12, 526.—
    (β).
    In partic., with regard to the close of life, last, closing, dying:

    supremo vitae die,

    Cic. Tusc. 1, 29, 71; id. Sen. 21, 78; id. Mur. 36, 75:

    dies,

    id. Phil. 1, 14, 34; Hor. C. 1, 13, 20; id. Ep. 1, 4, 13:

    hora,

    Tib. 1, 1, 59:

    tempus,

    Hor. S. 1, 1, 98; Cat. 64, 151:

    incestum pontifices supremo supplicio sanciunto,

    i. e. the penalty of death, Cic. Leg. 2, 9, 22:

    mors,

    Hor. Ep. 2, 2, 173:

    finis,

    id. ib. 2, 1, 12:

    iter,

    id. C. 2, 17, 11:

    lumen,

    Verg. A. 6, 735: sociamque tori vocat ore supremo, with his dying mouth, dying breath, Ov. M. 8, 521; so,

    ore,

    id. Tr. 3, 3, 87:

    haec digressu dicta supremo Fundebat,

    Verg. A. 8, 583:

    Nero in suprema ira duos calices crystallinos fregit,

    in his last agony, Plin. 37, 2, 10, § 29;

    supremis suis annis,

    in his last years, id. 23, 1, 27, § 58:

    suprema ejus cura,

    id. 7, 45, 46, § 150:

    spoliatus illius supremi diei celebritate,

    Cic. Mil. 32, 86: honor, the last honors, i. e. funeral rites or ceremonies, Verg. A. 11, 61:

    funera,

    Ov. M. 3, 137:

    oscula,

    id. ib. 6, 278:

    tori,

    i. e. biers, id. F. 6, 668:

    ignis,

    id. Am. 1, 15, 41:

    ignes,

    id. M. 2, 620; 13, 583:

    officia,

    Tac. A. 5, 2; Petr. 112, 1: judicia hominum, a last will or testament, Quint. 6, 3, 92; Plin. Ep. 7, 20, 7; 7, 31, 5; so,

    tabulae,

    Mart. 5, 33, 1; 5, 41, 1:

    tituli,

    i. e. an epitaph, id. ib. 9, 19, 3.—So of cities, etc.:

    Troiae sorte suprema,

    Verg. A. 5, 190:

    dies regnis,

    Ov. F. 2, 852. — suprēmum and suprēmō, adverb.:

    animam sepulcro Condimus, et magna supremum voce ciemus,

    for the last time, for a last farewell, Verg. A. 3, 68; Plin. 11, 37, 55, § 150; Tac. H. 4, 14; Ov. M. 12, 526:

    anima exitura supremo,

    Plin. 11, 53, 115, § 277.— Substt.
    1.
    sŭprēmum, i, n., the last moment, end (very rare):

    ventum ad supremum est,

    Verg. A. 12, 803.—
    2.
    suprēma, orum, n.
    (α).
    The last moments, the close of life, death:

    ut me in supremis consolatus est!

    Quint. 6, prooem. § 11; Tac. A. 6, 50; 12, 66; cf.:

    statua Herculis sentiens suprema tunicae,

    the last agonies caused by it, Plin. 34, 8, 19, § 93:

    circa suprema Neronis,

    the time of his death, id. 16, 44, 86, § 236; 7, 3, 3, § 33.—
    (β).
    The last honors paid to the dead, funeral rites or ceremonies, a funeral:

    supremis divi Augusti,

    Plin. 7, 3, 3, § 33; 16, 44, 86, § 236; Tac. A. 1, 61; 3, 49; 4, 44; id. H. 4, 59; 4, 45:

    suprema ferre (sc. munera),

    Verg. A. 6, 213; cf. id. ib. 11, 25 al.—
    (γ).
    A last will, testament:

    nihil primo senatus die agi passus, nisi de supremis Augusti,

    Tac. A. 1, 8:

    miles in supremis ordinandis ignarus uxorem esse praegnantem, etc.,

    Dig. 29, 1, 36, § 2.—
    (δ).
    The relics, remains of a burned corpse, the ashes, = reliquiae, Amm. 25, 9, 12; Sol. 1 med.
    b.
    Of degree or rank, the highest, greatest, most exalted, supreme:

    multa, quae appellatur suprema, instituta in singulos duarum ovium, triginta boum... ultra quam (numerum) multam dicere in singulos jus non est, et propterea suprema appellatur, id est, summa et maxima,

    Gell. 11, 1, 2 sq.:

    macies,

    Verg. A. 3, 590:

    Juppiter supreme,

    Plaut. Men. 5, 9, 55; id. Capt. 2, 3, 66; 5, 2, 23; id. Ps. 2, 2, 33; Ter. Ad. 2, 1, 42: Junonis supremus conjunx, Poet. ap. Plin. 35, 10, 37, § 115:

    med antidhac Supremum habuisti com item consiliis tuis,

    most intimate, Plaut. Ps. 1, 1, 15.—
    C.
    summus, a, um [from sup-imus, sup-mus], uppermost, highest, topmost; the top of, highest part of (cf. Roby, Gram. 2, § 1295).
    1.
    Lit. (class., while supremus is mostly poet.):

    summum oportet olfactare vestimentum muliebre,

    the top, outside of, Plaut. Men. 1, 2, 56: Galli summa arcis adorti Moenia, Enn. ap. Macr. S. 1, 4 (Ann. v. 169 Vahl.): Thyestes summis saxis fixus, id. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 413 ib.): montibus summis, id. ap. Varr. L. L. 7, 71 Mull. (Epigr. v. 43 ib.):

    summum jugum montis,

    Caes. B. G. 1, 21:

    summus mons,

    the top of, id. ib. 1, 22:

    feriunt summos fulmina montes,

    the mountain tops, Hor. C. 2, 10, 11; cf.: in summo montis vertice, Poet. ap. Quint. 8, 3, 48:

    locus castrorum,

    Caes. B. G. 2, 23:

    in summa sacra via,

    on the highest part of, Cic. Planc. 7, 17; cf. id. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    in summa columna conlocare,

    id. Div. 1, 24, 48:

    quam (urbem) ad summum theatrum,

    id. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    Janus summus ab imo,

    Hor. Ep. 1, 1, 54:

    ad aquam summam appropinquare,

    Cic. Fin. 4, 23, 64: mento summam aquam attingens enectus siti, Poet. ap. Cic. Tusc. 1, 5, 10:

    in aqua summa natare,

    the top, surface of, Plaut. Cas. 2, 6, 33:

    apud summum puteum,

    id. Mil. 4, 4, 16:

    per summa volare aequora,

    Verg. A. 5, 819:

    summa cacumina linquunt,

    id. ib. 6, 678:

    mari summo,

    id. ib. 1, 110:

    prospexi Italiam summa ab unda,

    id. ib. 6, 357:

    summaque per galeam delibans oscula,

    id. ib. 12, 434:

    amphoras complures complet plumbo, summas operit auro,

    Nep. Hann. 9, 3: summa procul villarum culmina fumant, Verg. E. 1, 83:

    summam cutem novacula decerpito,

    Col. 12, 56, 1.—Of position, place, at table:

    summus ego (in triclinio) et prope me Viscus Thurinus et infra Varius, etc.,

    I was highest, I reclined at the top, Hor. S. 2, 8, 20.—Hence, subst.: summus, i, m., he who sits in the highest place, at the head of the table:

    standum est in lecto, si quid de summo petas,

    Plaut. Men. 1, 1, 27: is sermo, qui more majorum a summo adhibetur in poculis, by the head of the table, i. e. by the president of the feast, Cic. Sen. 14, 46; so,

    a summo dare (bibere),

    Plaut. As. 5, 2, 41; Pers. 5, 1, 19.—
    b.
    summum, i, n., the top, surface; the highest place, the head of the table, etc.:

    ab ejus (frontis) summo, sicut palmae, rami quam late diffunduntur,

    Caes. B. G. 6, 26:

    qui demersi sunt in aqua... si non longe absunt a summo,

    Cic. Fin. 3, 14, 48:

    leviter a summo inflexum bacillum,

    id. Div. 1, 17, 30:

    igitur discubuere... in summo Antonius,

    Sall. H. 3, 4 Dietsch:

    puteos ac potius fontes habet: sunt enim in summo,

    Plin. Ep. 2, 17, 25:

    nuces mersit in vinum et sive in summum redierant, sive subsederant, etc.,

    Petr. 137 fin.: oratori summa riguerunt, the extremities of his body, Sen. Ira, 2, 3, 3.—In mal. part.:

    summa petere,

    Mart. 11, 46, 6; Auct. Priap. 76.—
    2.
    Transf., of the voice:

    jubeo te salvere voce summa,

    Plaut. As. 2, 2, 30; cf.:

    citaret Io Bacche! modo summa Voce, modo, etc.,

    at the top of his voice, Hor. S. 1, 3, 7:

    vox (opp. ima),

    Quint. 11, 3, 15:

    summa voce versus multos uno spiritu pronuntiare,

    Cic. de Or. 1, 61, 261; cf.:

    summo haec clamore,

    Plaut. Merc. prol. 59. —Adverb.: summum, at the utmost or farthest:

    exspectabam hodie, aut summum cras,

    Cic. Att. 13, 21, 2:

    bis, terve summum,

    id. Fam. 2, 1, 1:

    triduo aut summum quatriduo,

    id. Mil. 9, 26; cf. Liv. 21, 35, and 31, 42 Drak.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time or order of succession, last, latest, final (rare but class.):

    haec est praestituta summa argento dies,

    Plaut. Ps. 1, 3, 140; so,

    venit summa dies,

    Verg. A. 2, 324:

    ad summam senectutem jactari, quam, etc.,

    Cic. Rep. 1, 1, 1: vixit ad summam senectutem, to extreme old age, id. Fragm. ap. Non. 401, 31:

    cum esset summa senectute,

    id. Phil. 8, 10, 31:

    in fluvium primi cecidere, in corpora summi,

    Luc. 2, 211:

    summo carmine,

    at the end, Hor. C. 3, 28, 13:

    eadem in argumentis ratio est, ut potentissima prima et summa ponantur,

    the first and the last, at the beginning and the end, Quint. 6, 4, 22; cf. neutr. absol.: Celsus putat, primo firmum aliquod (argumentum) esse ponendum, summo firmissimum, imbecilliora medio;

    quia et initio movendus sit judex et summo impellendus,

    at the last, at the close, id. 7, 1, 10.— Adverb.: summum, for the last time:

    nunc ego te infelix summum teneoque tuorque,

    Albin. 1, 137. —
    b.
    Of rank, etc., highest, greatest, first, supreme, best, utmost, extreme; most distinguished, excellent, or noble; most important, weighty, or critical, etc. (so most freq. in prose and poetry): summa nituntur vi, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 168 Vahl.): bellum gerentes summum summa industria, id. ap. Non. p. 402, 3 (Trag. v. 104 ib.):

    summi puerorum amores,

    Cic. Lael. 10, 33:

    spes civium,

    id. ib. 3, 11:

    fides, constantia justitiaque,

    id. ib. 7, 25: in amore summo summaque inopia, Caec. ap. Cic. N. D. 3, 29, 72:

    qui in virtute summum bonum ponunt,

    id. ib. 6, 20:

    non agam summo jure tecum,

    id. Verr. 2, 5, 2, § 4:

    tres fratres summo loco nati,

    id. Fam. 2, 18, 2:

    qui summo magistratui praeerat,

    Caes. B. G. 1, 16:

    concedunt in uno Cn. Pompeio summa esse omnia,

    Cic. Imp. Pomp. 17, 51:

    quae (vitia) summo opere vitare oportebit,

    id. Inv. 1, 18, 26:

    turpitudo,

    id. Lael. 17, 61:

    summum in cruciatum se venire,

    Caes. B. G. 1, 31:

    scelus,

    Sall. C. 12, 5:

    hiems,

    the depth of winter, Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86; id. Fam. 13, 60, 2:

    cum aestas summa esse coeperat,

    id. Verr. 2, 5, 12, § 29; 2, 5, 31, § 80:

    ut summi virtute et animo praeessent imbecillioribus,

    id. Rep. 1, 34, 51:

    summi ex Graecia sapientissimique homines,

    id. ib. 1, 22, 36; cf.:

    summi homines ac summis ingeniis praediti,

    id. de Or. 1, 2, 6:

    optimi et summi viri diligentia,

    id. Rep. 1, 35, 54: cum par habetur honos summis et infimis [p. 1812] id. ib. 1, 34, 53: He. Quo honore'st illic? Ph. Summo atque ab summis viris, Plaut. Capt. 2, 2, 29:

    summus Juppiter,

    id. Cist. 2, 1, 40:

    ubi summus imperator non adest ad exercitum,

    id. Am. 1, 2, 6:

    miles summi inperatoris,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 28: deum qui non summum putet (amorem), Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68:

    amicus summus,

    the best friend, Ter. Phorm. 5, 8 (9), 60; 1, 1, 1; id. And. 5, 6, 6; cf. absol.:

    nam is nostro Simulo fuit summus,

    id. Ad. 3, 2, 54; so id. Eun. 2, 2, 40.— Poet. in neutr. plur.:

    summa ducum Atrides,

    the chief, Ov. Am. 1, 9, 37; cf. Lucr. 1, 86:

    summo rei publicae tempore,

    at a most important period, most critical juncture, Cic. Phil. 5, 17, 46:

    in summo et periculosissimo rei publicae tempore,

    id. Fl. 3, 6; cf.:

    summa salus rei publicae,

    id. Cat. 1, 5, 11: quod summa res publica in hujus periculo tentatur, the highest welfare of the State, the common welfare, the good of the State, the whole State or commonwealth, id. Rosc. Am. 51, 148; so,

    res publica,

    id. Planc. 27, 66; id. Verr. 2, 2, 10, § 28; id. Cat. 1, 6, 14; 3, 6, 13; id. Inv. 1, 16, 23; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:

    ad summam rem publicam,

    Liv. 33, 45, 4 al.:

    quo res summa loco, Panthu?

    the general cause, Verg. A. 2, 322: mene igitur socium summis adjungere rebus, Nise, fugis? in these enterprises of highest moment, etc., id. ib. 9, 199; esp.: summum jus, a right pushed to an extreme:

    non agam summo jure tecum,

    deal exactingly, Cic. Verr. 2, 5, 2, § 4; cf.: exsistunt etiam saepe injuriae calumnia quadam et nimis callida juris interpretatione;

    ex quo illud summum jus summa injuria factum est, jam tritum sermone proverbium,

    id. Off. 1, 10, 33. — Hence, summē, adv., in the highest degree, most highly or greatly, extremely:

    quod me sollicitare summe solet,

    Cic. de Or. 2, 72, 295:

    cupere aliquid,

    id. Quint. 21, 69; Caes. B. C. 3, 15:

    contendere,

    Cic. Quint. 24, 77: studere, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2:

    diffidere,

    Cic. Fam. 4, 7, 2:

    admirari,

    Quint. 10, 1, 70:

    summe jucundum,

    Cic. Fam. 13, 18, 2:

    officiosi,

    id. Verr. 2, 1, 24, § 63:

    summe disertus vir,

    Quint. 12, 1, 23:

    summe munitus locus,

    Hor. Ep. 2, 2, 31:

    summe haec omnia mihi videntur esse laudanda,

    Cic. Div. in Caecil. 17, 57:

    mei summe observantissimus,

    Plin. Ep. 10, 26 (11), 1.

    Lewis & Short latin dictionary > superus

  • 16 suprema

    sŭpĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. sŭpĕr in two passages:

    super inferque vicinus,

    Cato, R. R. 149, 1:

    totus super ignis,

    Lucr. 1, 649; gen. plur. in signif. I. B. 1. infra, superum, Verg. A. 1, 4; Ov. M. 1, 251 et saep.), adj. [super].
    I.
    Posit.
    A.
    Adj.
    1.
    In gen., that is above, upper, higher: inferus an superus tibi fert deus funera, Liv. And. ap. Prisc. p. 606 P.:

    at ita me di deaeque superi atque inferi et medioxumi,

    Plaut. Cist. 2, 1, 36:

    omnes di deaeque superi, inferi,

    Ter. Phorm. 4, 4, 6:

    ad superos deos potius quam ad inferos pervenisse,

    Cic. Lael. 3, 12:

    limen superum inferumque salve,

    Plaut. Merc. 5, 1, 1:

    portae Phrygiae limen,

    id. Bacch. 4, 9, 31; 4, 9, 63; Novat. ap. Non. p. 336, 13 (Com. Rel. v. 49 Rib.):

    carmine di superi placantur, carmine manes,

    Hor. Ep. 2, 1, 138:

    di,

    id. C. 1, 1, 30; 4, 7, 18:

    superis deorum Gratus et imis,

    id. ib. 1, 10, 19:

    ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,

    Cic. Tusc. 1, 26, 64:

    spectatores superarum rerum atque caelestium,

    id. N. D. 2, 56, 140:

    omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes,

    Verg. A. 6, 788:

    supera ad convexa,

    to heaven, id. ib. 6, 241 (Rib. super); 6, 750; 10, 251: cum superum lumen nox intempesta teneret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1, 14 (Ann. v. 106 Vahl.):

    lumen,

    Lucr. 6, 856: templum superi Jovis, i. e. of the Capitoline Jupiter (opp. Juppiter inferus, i. e. Pluto), Cat. 55, 5; Sen. Herc. Fur. 48:

    domus deorum,

    Ov. M. 4, 735: mare superum, the upper, i. e. the Adriatic and Ionian Sea (opp. mare inferum, the lower or Etruscan Sea), Plaut. Men. 2, 1, 11; Cic. de Or. 3, 19, 69; id. Att. 9, 3, 1; Liv. 41, 1, 3; Mel. 2, 4, 1; Plin. 3, 5, 10, § 44; Suet. Caes. 34; 44;

    so without mare (colloq.): iter ad superum,

    Cic. Att. 9, 5, 1.—Adverb.:

    de supero, quom huc accesserit,

    from above, Plaut. Am. 3, 4, 18; so,

    ex supero,

    Lucr. 2, 227; 2, 241; 2, 248. —
    2.
    In partic., upper, i. e. of the upper regions or upper world (opp. the lower regions):

    supera de parte,

    i. e. of the earth, Lucr. 6, 855:

    superas evadere ad auras,

    Verg. A. 6, 128:

    superum ad lumen ire,

    id. ib. 6, 680:

    aurae,

    Ov. M. 5, 641:

    orae,

    Verg. A. 2, 91:

    limen,

    id. ib. 6, 680.—
    B.
    Substt.
    1.
    Sŭpĕri, orum, m.
    (α).
    They who are above (opp. inferi, those in the dungeon), Plaut. Aul. 2, 7, 6:

    multum fleti ad superos,

    i. e. those living on earth, Verg. A. 6, 481:

    (Pompeius) Quam apud superos habuerat magnitudinem, illibatam detulisset ad Inferos,

    the inhabitants of the upper world, Vell. 2, 48, 2; cf.:

    ut oblitos superum paterere dolores,

    Val. Fl. 1, 792: si nunc redire posset ad superos pater, Poet. ap. Charis. 5, p. 252:

    epistula ad superos scripta,

    i. e. to the survivors, Plin. 2, 109, 112, § 248.—
    (β).
    (Sc. di.) The gods above, the celestial deities:

    quae Superi Manesque dabant,

    Verg. A. 10, 34:

    aspiciunt Superi mortalia,

    Ov. M. 13, 70:

    o Superi!

    id. ib. 1, 196; 14, 729;

    pro Superi,

    id. Tr. 1, 2, 59:

    terris jactatus et alto Vi Superum,

    Verg. A. 1, 4:

    illa propago Contemptrix Superum,

    Ov. M. 1, 161:

    exemplo Superorum,

    id. Tr. 4, 4, 19; so,

    Superorum,

    id. P. 1, 1, 43:

    postquam res Asiae Priamique evertere gentem Immeritam visum Superis,

    Verg. A. 3, 2:

    scilicet is Superis labor est,

    id. ib. 4, 379; Hor. C. 1, 6, 16:

    superis deorum Gratus et imis,

    id. ib. 1, 10, 19:

    flectere Superos,

    Verg. A. 7, 312:

    te per Superos... oro,

    id. ib. 2, 141 et saep.—
    2.
    sŭpĕra, orum, n.
    (α).
    The heavenly bodies:

    Hicetas caelum, solem, lunam, stellas, supera denique omnia stare censet,

    Cic. Ac. 2, 39, 123; cf.:

    cogitantes supera atque caelestia, haec nostra contemnimus,

    id. ib. 2, 41, 127: di, quibus est potestas motus superum atque inferum, Enn. ap. Auct. Her. 2, 25, 38 (Trag. Rel. v. 163 Vahl.).—
    (β).
    Higher places (sc. loca):

    supera semper petunt,

    tend upwards, Cic. Tusc. 1, 18, 42:

    (Alecto) Cocyti petit sedem, supera ardua relinquens,

    the upper world, Verg. A. 7, 562.
    II.
    Comp.: sŭpĕrĭor, ius.
    A.
    Lit., of place, higher, upper:

    inferiore omni spatio vacuo relicto, superiorem partem collis castris compleverant,

    Caes. B. G. 7, 46:

    dejectus qui potest esse quisquam, nisi in inferiorem locum de superiore motus?

    Cic. Caecin. 18, 50:

    in superiore qui habito cenaculo,

    Plaut. Am. 3, 1, 3:

    tota domus superior vacat,

    the upper part of, Cic. Att. 12, 10:

    superior accumbere,

    Plaut. Most. 1, 1, 42:

    de loco superiore dicere,

    i. e. from the tribunal, Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102:

    agere,

    i. e. from the rostra, id. ib. 2, 1, 5, § 14;

    and in gen. of the position of the speaker: multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos,

    id. Fam. 3, 8, 2:

    sive ex inferiore loco sive ex aequo sive ex superiore loquitur,

    id. de Or. 3, 6, 23: ex loco superiore in ipsis fluminis ripis praeliabantur, from a height or eminence, Caes. B. G. 2, 23; so,

    ex loco superiore,

    id. ib. 3, 4:

    loca,

    id. ib. 1, 10, 4;

    3, 3, 2: ex superioribus locis in planitiem descendere,

    id. B. C. 3, 98:

    qui in superiore acie constiterant,

    id. B. G. 1, 24:

    ex superiore et ex inferiore scriptura docendum,

    i. e. what goes before and after, the context, Cic. Inv. 2, 40, 117; cf.:

    posteriori superius non jungitur,

    id. Ac. 2, 14, 44.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time or order of succession, former, past, previous, preceding:

    superiores solis defectiones,

    Cic. Rep. 1, 16, 25:

    quid proxima, quid superiore nocte egeris,

    id. Cat. 1, 1, 1:

    refecto ponte, quem superioribus diebus hostes resciderant,

    Caes. B. G. 7, 58:

    superioribus aestivis,

    Hirt. B. G. 8, 46:

    superioribus temporibus,

    Cic. Fam. 5, 17, 1:

    tempus (opp. posterius),

    id. Dom. 37, 99:

    tempora (opp. inferiora),

    Suet. Claud. 41:

    annus,

    Cic. Verr. 2, 3, 18, § 47:

    anno superiore,

    id. Har. Resp. 8, 15:

    superioris anni acta,

    Suet. Caes. 23:

    in superiore vita,

    Cic. Sen. 8, 26: milites superioribus proeliis exercitati, [p. 1811] Caes. B. G. 2, 20:

    testimonium conveniens superiori facto,

    Hirt. B. G. 8, 53:

    superius facinus novo scelere vincere,

    Cic. Verr. 2, 5, 44, § 116:

    superioris more crudelitatis uti,

    Nep. Thras. 3, 1:

    superius genus,

    mentioned previously, Plin. 13, 25, 48, § 146:

    nuptiae,

    former marriage, Cic. Clu. 6, 15:

    vir,

    first husband, id. Caecin. 6, 17.—
    b.
    Esp., of age, time of life, etc., older, elder, senior, more advanced, former:

    omnis juventus omnesque superioris aetatis,

    Caes. B. C. 2, 5:

    aetate superiores,

    Varr. R. R. 2, 10, 1:

    superior Africanus,

    the Elder, Cic. Verr. 2, 5, 10, § 25; id. Off. 1, 33, 121:

    Dionysius,

    id. ib. 2, 7, 25; Nep. Dion, 1, 1; cf.:

    quid est aetas hominis, nisi memoria rerum veterum cum superiorum aetate contexitur,

    Cic. Or. 34, 120.—
    2.
    Of strength or success in battle or any contest, victorious, conquering, stronger, superior:

    Caesar quod hostes equitatu superiores esse intellegebat,

    Caes. B. G. 7, 65:

    numero superiores,

    Hirt. B. G. 8, 12:

    hoc ipso fiunt superiores, quod nullum acceperant detrimentum,

    id. ib. 8, 19:

    se quo impudentius egerit, hoc superiorem discessurum,

    Cic. Caecin. 1, 2:

    semper discessit superior,

    Nep. Hann. 1, 2:

    si primo proelio Catilina superior discessisset,

    Sall. C. 39, 4:

    ut nostri omnibus partibus superiores fuerint,

    Caes. B. G. 5, 15:

    multo superiores bello esse,

    Nep. Alcib. 4, 7:

    superiorem Appium in causa fecit,

    Liv. 5, 7, 1.—
    3.
    Of quality, condition, number, etc., higher, more distinguished, greater, superior.
    (α).
    With abl. respect.:

    pecuniis superiores,

    Cic. Rep. 2, 34, 59:

    loco, fortuna, fama superiores,

    id. Lael. 25, 94:

    habes neminem honoris gradu superiorem,

    id. Fam. 2, 18, 2:

    ordine,

    id. ib. 13, 5, 2:

    facilitate et humanitate superior,

    id. Off. 1, 26, 90:

    si superior ceteris rebus esses,

    id. Div. in Caecil. 19, 61.—
    (β).
    Absol.:

    ut ii, qui superiores sunt, submittere se debent in amicitia, sic quodam modo inferiores extollere,

    Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. 20, 71:

    ut quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,

    id. Off. 1, 26, 90:

    invident homines maxime paribus aut inferioribus... sed etiam superioribus invidetur,

    id. de Or. 2, 52, 209:

    premendoque superiorem sese extollebat,

    Liv. 22, 12, 12:

    cui omnem honorem, ut superiori habuit,

    Vell. 2, 101, 1.
    III.
    Sup., in three forms, ‡ superrimus, supremus, and summus.
    A.
    sŭperrĭmus, assumed as orig. form of supremus by Varr. L. L. 7, § 51 Mull.; Charis. p. 130 P.—
    B.
    sū̆prēmus, a, um, highest, loftiest, topmost.
    1.
    Lit. (only poet.; cf.

    summus, C. 1.): montesque supremos Silvifragis vexat flabris,

    the highest points, the tops, summits, Lucr. 1, 274; so,

    montes,

    Verg. G. 4, 460; Hor. Epod. 17, 68:

    rupes,

    Sen. Oedip. 95:

    arx,

    Claud. III. Cons. Hon. 167; cf.:

    supremae Tethyos unda,

    Mart. Spect. 3, 6.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time or order of succession, last, latest, extreme, final, = ultimus (class.).
    (α).
    In gen.: SOL OCCASVS SVPREMA TEMPESTAS ESTO, XII. Tab. ap. Gell. 17, 2, 10.—Hence, as subst.: suprēma, ae, f. (sc. tempestas), the last part of the day, the hour of sunset: suprema summum diei; hoc tempus duodecim Tabulae dicunt occasum esse solis;

    sed postea lex praetoria id quoque tempus jubet esse supremum, quo praeco in comitio supremam pronuntiavit populo,

    Varr. L. L. 6, § 5 Mull.; cf. Censor. de Die Nat. 24; Plin. 7, 60, 60, § 212:

    quae (urbs), quia postrema coaedificata est, Neapolis nominatur,

    Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    supremo te sole domi manebo,

    at sunset, Hor. Ep. 1, 5, 3:

    jubare exorto jam nocte suprema, Col. poet. 10, 294: in te suprema salus,

    last hope, Verg. A. 12, 653: supremam bellis imposuisse manum, the last or finishing hand, Ov. R. Am. 114. — suprēmum, adverb., for the last time:

    quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,

    Ov. M. 12, 526.—
    (β).
    In partic., with regard to the close of life, last, closing, dying:

    supremo vitae die,

    Cic. Tusc. 1, 29, 71; id. Sen. 21, 78; id. Mur. 36, 75:

    dies,

    id. Phil. 1, 14, 34; Hor. C. 1, 13, 20; id. Ep. 1, 4, 13:

    hora,

    Tib. 1, 1, 59:

    tempus,

    Hor. S. 1, 1, 98; Cat. 64, 151:

    incestum pontifices supremo supplicio sanciunto,

    i. e. the penalty of death, Cic. Leg. 2, 9, 22:

    mors,

    Hor. Ep. 2, 2, 173:

    finis,

    id. ib. 2, 1, 12:

    iter,

    id. C. 2, 17, 11:

    lumen,

    Verg. A. 6, 735: sociamque tori vocat ore supremo, with his dying mouth, dying breath, Ov. M. 8, 521; so,

    ore,

    id. Tr. 3, 3, 87:

    haec digressu dicta supremo Fundebat,

    Verg. A. 8, 583:

    Nero in suprema ira duos calices crystallinos fregit,

    in his last agony, Plin. 37, 2, 10, § 29;

    supremis suis annis,

    in his last years, id. 23, 1, 27, § 58:

    suprema ejus cura,

    id. 7, 45, 46, § 150:

    spoliatus illius supremi diei celebritate,

    Cic. Mil. 32, 86: honor, the last honors, i. e. funeral rites or ceremonies, Verg. A. 11, 61:

    funera,

    Ov. M. 3, 137:

    oscula,

    id. ib. 6, 278:

    tori,

    i. e. biers, id. F. 6, 668:

    ignis,

    id. Am. 1, 15, 41:

    ignes,

    id. M. 2, 620; 13, 583:

    officia,

    Tac. A. 5, 2; Petr. 112, 1: judicia hominum, a last will or testament, Quint. 6, 3, 92; Plin. Ep. 7, 20, 7; 7, 31, 5; so,

    tabulae,

    Mart. 5, 33, 1; 5, 41, 1:

    tituli,

    i. e. an epitaph, id. ib. 9, 19, 3.—So of cities, etc.:

    Troiae sorte suprema,

    Verg. A. 5, 190:

    dies regnis,

    Ov. F. 2, 852. — suprēmum and suprēmō, adverb.:

    animam sepulcro Condimus, et magna supremum voce ciemus,

    for the last time, for a last farewell, Verg. A. 3, 68; Plin. 11, 37, 55, § 150; Tac. H. 4, 14; Ov. M. 12, 526:

    anima exitura supremo,

    Plin. 11, 53, 115, § 277.— Substt.
    1.
    sŭprēmum, i, n., the last moment, end (very rare):

    ventum ad supremum est,

    Verg. A. 12, 803.—
    2.
    suprēma, orum, n.
    (α).
    The last moments, the close of life, death:

    ut me in supremis consolatus est!

    Quint. 6, prooem. § 11; Tac. A. 6, 50; 12, 66; cf.:

    statua Herculis sentiens suprema tunicae,

    the last agonies caused by it, Plin. 34, 8, 19, § 93:

    circa suprema Neronis,

    the time of his death, id. 16, 44, 86, § 236; 7, 3, 3, § 33.—
    (β).
    The last honors paid to the dead, funeral rites or ceremonies, a funeral:

    supremis divi Augusti,

    Plin. 7, 3, 3, § 33; 16, 44, 86, § 236; Tac. A. 1, 61; 3, 49; 4, 44; id. H. 4, 59; 4, 45:

    suprema ferre (sc. munera),

    Verg. A. 6, 213; cf. id. ib. 11, 25 al.—
    (γ).
    A last will, testament:

    nihil primo senatus die agi passus, nisi de supremis Augusti,

    Tac. A. 1, 8:

    miles in supremis ordinandis ignarus uxorem esse praegnantem, etc.,

    Dig. 29, 1, 36, § 2.—
    (δ).
    The relics, remains of a burned corpse, the ashes, = reliquiae, Amm. 25, 9, 12; Sol. 1 med.
    b.
    Of degree or rank, the highest, greatest, most exalted, supreme:

    multa, quae appellatur suprema, instituta in singulos duarum ovium, triginta boum... ultra quam (numerum) multam dicere in singulos jus non est, et propterea suprema appellatur, id est, summa et maxima,

    Gell. 11, 1, 2 sq.:

    macies,

    Verg. A. 3, 590:

    Juppiter supreme,

    Plaut. Men. 5, 9, 55; id. Capt. 2, 3, 66; 5, 2, 23; id. Ps. 2, 2, 33; Ter. Ad. 2, 1, 42: Junonis supremus conjunx, Poet. ap. Plin. 35, 10, 37, § 115:

    med antidhac Supremum habuisti com item consiliis tuis,

    most intimate, Plaut. Ps. 1, 1, 15.—
    C.
    summus, a, um [from sup-imus, sup-mus], uppermost, highest, topmost; the top of, highest part of (cf. Roby, Gram. 2, § 1295).
    1.
    Lit. (class., while supremus is mostly poet.):

    summum oportet olfactare vestimentum muliebre,

    the top, outside of, Plaut. Men. 1, 2, 56: Galli summa arcis adorti Moenia, Enn. ap. Macr. S. 1, 4 (Ann. v. 169 Vahl.): Thyestes summis saxis fixus, id. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 413 ib.): montibus summis, id. ap. Varr. L. L. 7, 71 Mull. (Epigr. v. 43 ib.):

    summum jugum montis,

    Caes. B. G. 1, 21:

    summus mons,

    the top of, id. ib. 1, 22:

    feriunt summos fulmina montes,

    the mountain tops, Hor. C. 2, 10, 11; cf.: in summo montis vertice, Poet. ap. Quint. 8, 3, 48:

    locus castrorum,

    Caes. B. G. 2, 23:

    in summa sacra via,

    on the highest part of, Cic. Planc. 7, 17; cf. id. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    in summa columna conlocare,

    id. Div. 1, 24, 48:

    quam (urbem) ad summum theatrum,

    id. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    Janus summus ab imo,

    Hor. Ep. 1, 1, 54:

    ad aquam summam appropinquare,

    Cic. Fin. 4, 23, 64: mento summam aquam attingens enectus siti, Poet. ap. Cic. Tusc. 1, 5, 10:

    in aqua summa natare,

    the top, surface of, Plaut. Cas. 2, 6, 33:

    apud summum puteum,

    id. Mil. 4, 4, 16:

    per summa volare aequora,

    Verg. A. 5, 819:

    summa cacumina linquunt,

    id. ib. 6, 678:

    mari summo,

    id. ib. 1, 110:

    prospexi Italiam summa ab unda,

    id. ib. 6, 357:

    summaque per galeam delibans oscula,

    id. ib. 12, 434:

    amphoras complures complet plumbo, summas operit auro,

    Nep. Hann. 9, 3: summa procul villarum culmina fumant, Verg. E. 1, 83:

    summam cutem novacula decerpito,

    Col. 12, 56, 1.—Of position, place, at table:

    summus ego (in triclinio) et prope me Viscus Thurinus et infra Varius, etc.,

    I was highest, I reclined at the top, Hor. S. 2, 8, 20.—Hence, subst.: summus, i, m., he who sits in the highest place, at the head of the table:

    standum est in lecto, si quid de summo petas,

    Plaut. Men. 1, 1, 27: is sermo, qui more majorum a summo adhibetur in poculis, by the head of the table, i. e. by the president of the feast, Cic. Sen. 14, 46; so,

    a summo dare (bibere),

    Plaut. As. 5, 2, 41; Pers. 5, 1, 19.—
    b.
    summum, i, n., the top, surface; the highest place, the head of the table, etc.:

    ab ejus (frontis) summo, sicut palmae, rami quam late diffunduntur,

    Caes. B. G. 6, 26:

    qui demersi sunt in aqua... si non longe absunt a summo,

    Cic. Fin. 3, 14, 48:

    leviter a summo inflexum bacillum,

    id. Div. 1, 17, 30:

    igitur discubuere... in summo Antonius,

    Sall. H. 3, 4 Dietsch:

    puteos ac potius fontes habet: sunt enim in summo,

    Plin. Ep. 2, 17, 25:

    nuces mersit in vinum et sive in summum redierant, sive subsederant, etc.,

    Petr. 137 fin.: oratori summa riguerunt, the extremities of his body, Sen. Ira, 2, 3, 3.—In mal. part.:

    summa petere,

    Mart. 11, 46, 6; Auct. Priap. 76.—
    2.
    Transf., of the voice:

    jubeo te salvere voce summa,

    Plaut. As. 2, 2, 30; cf.:

    citaret Io Bacche! modo summa Voce, modo, etc.,

    at the top of his voice, Hor. S. 1, 3, 7:

    vox (opp. ima),

    Quint. 11, 3, 15:

    summa voce versus multos uno spiritu pronuntiare,

    Cic. de Or. 1, 61, 261; cf.:

    summo haec clamore,

    Plaut. Merc. prol. 59. —Adverb.: summum, at the utmost or farthest:

    exspectabam hodie, aut summum cras,

    Cic. Att. 13, 21, 2:

    bis, terve summum,

    id. Fam. 2, 1, 1:

    triduo aut summum quatriduo,

    id. Mil. 9, 26; cf. Liv. 21, 35, and 31, 42 Drak.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time or order of succession, last, latest, final (rare but class.):

    haec est praestituta summa argento dies,

    Plaut. Ps. 1, 3, 140; so,

    venit summa dies,

    Verg. A. 2, 324:

    ad summam senectutem jactari, quam, etc.,

    Cic. Rep. 1, 1, 1: vixit ad summam senectutem, to extreme old age, id. Fragm. ap. Non. 401, 31:

    cum esset summa senectute,

    id. Phil. 8, 10, 31:

    in fluvium primi cecidere, in corpora summi,

    Luc. 2, 211:

    summo carmine,

    at the end, Hor. C. 3, 28, 13:

    eadem in argumentis ratio est, ut potentissima prima et summa ponantur,

    the first and the last, at the beginning and the end, Quint. 6, 4, 22; cf. neutr. absol.: Celsus putat, primo firmum aliquod (argumentum) esse ponendum, summo firmissimum, imbecilliora medio;

    quia et initio movendus sit judex et summo impellendus,

    at the last, at the close, id. 7, 1, 10.— Adverb.: summum, for the last time:

    nunc ego te infelix summum teneoque tuorque,

    Albin. 1, 137. —
    b.
    Of rank, etc., highest, greatest, first, supreme, best, utmost, extreme; most distinguished, excellent, or noble; most important, weighty, or critical, etc. (so most freq. in prose and poetry): summa nituntur vi, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 168 Vahl.): bellum gerentes summum summa industria, id. ap. Non. p. 402, 3 (Trag. v. 104 ib.):

    summi puerorum amores,

    Cic. Lael. 10, 33:

    spes civium,

    id. ib. 3, 11:

    fides, constantia justitiaque,

    id. ib. 7, 25: in amore summo summaque inopia, Caec. ap. Cic. N. D. 3, 29, 72:

    qui in virtute summum bonum ponunt,

    id. ib. 6, 20:

    non agam summo jure tecum,

    id. Verr. 2, 5, 2, § 4:

    tres fratres summo loco nati,

    id. Fam. 2, 18, 2:

    qui summo magistratui praeerat,

    Caes. B. G. 1, 16:

    concedunt in uno Cn. Pompeio summa esse omnia,

    Cic. Imp. Pomp. 17, 51:

    quae (vitia) summo opere vitare oportebit,

    id. Inv. 1, 18, 26:

    turpitudo,

    id. Lael. 17, 61:

    summum in cruciatum se venire,

    Caes. B. G. 1, 31:

    scelus,

    Sall. C. 12, 5:

    hiems,

    the depth of winter, Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86; id. Fam. 13, 60, 2:

    cum aestas summa esse coeperat,

    id. Verr. 2, 5, 12, § 29; 2, 5, 31, § 80:

    ut summi virtute et animo praeessent imbecillioribus,

    id. Rep. 1, 34, 51:

    summi ex Graecia sapientissimique homines,

    id. ib. 1, 22, 36; cf.:

    summi homines ac summis ingeniis praediti,

    id. de Or. 1, 2, 6:

    optimi et summi viri diligentia,

    id. Rep. 1, 35, 54: cum par habetur honos summis et infimis [p. 1812] id. ib. 1, 34, 53: He. Quo honore'st illic? Ph. Summo atque ab summis viris, Plaut. Capt. 2, 2, 29:

    summus Juppiter,

    id. Cist. 2, 1, 40:

    ubi summus imperator non adest ad exercitum,

    id. Am. 1, 2, 6:

    miles summi inperatoris,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 28: deum qui non summum putet (amorem), Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68:

    amicus summus,

    the best friend, Ter. Phorm. 5, 8 (9), 60; 1, 1, 1; id. And. 5, 6, 6; cf. absol.:

    nam is nostro Simulo fuit summus,

    id. Ad. 3, 2, 54; so id. Eun. 2, 2, 40.— Poet. in neutr. plur.:

    summa ducum Atrides,

    the chief, Ov. Am. 1, 9, 37; cf. Lucr. 1, 86:

    summo rei publicae tempore,

    at a most important period, most critical juncture, Cic. Phil. 5, 17, 46:

    in summo et periculosissimo rei publicae tempore,

    id. Fl. 3, 6; cf.:

    summa salus rei publicae,

    id. Cat. 1, 5, 11: quod summa res publica in hujus periculo tentatur, the highest welfare of the State, the common welfare, the good of the State, the whole State or commonwealth, id. Rosc. Am. 51, 148; so,

    res publica,

    id. Planc. 27, 66; id. Verr. 2, 2, 10, § 28; id. Cat. 1, 6, 14; 3, 6, 13; id. Inv. 1, 16, 23; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:

    ad summam rem publicam,

    Liv. 33, 45, 4 al.:

    quo res summa loco, Panthu?

    the general cause, Verg. A. 2, 322: mene igitur socium summis adjungere rebus, Nise, fugis? in these enterprises of highest moment, etc., id. ib. 9, 199; esp.: summum jus, a right pushed to an extreme:

    non agam summo jure tecum,

    deal exactingly, Cic. Verr. 2, 5, 2, § 4; cf.: exsistunt etiam saepe injuriae calumnia quadam et nimis callida juris interpretatione;

    ex quo illud summum jus summa injuria factum est, jam tritum sermone proverbium,

    id. Off. 1, 10, 33. — Hence, summē, adv., in the highest degree, most highly or greatly, extremely:

    quod me sollicitare summe solet,

    Cic. de Or. 2, 72, 295:

    cupere aliquid,

    id. Quint. 21, 69; Caes. B. C. 3, 15:

    contendere,

    Cic. Quint. 24, 77: studere, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2:

    diffidere,

    Cic. Fam. 4, 7, 2:

    admirari,

    Quint. 10, 1, 70:

    summe jucundum,

    Cic. Fam. 13, 18, 2:

    officiosi,

    id. Verr. 2, 1, 24, § 63:

    summe disertus vir,

    Quint. 12, 1, 23:

    summe munitus locus,

    Hor. Ep. 2, 2, 31:

    summe haec omnia mihi videntur esse laudanda,

    Cic. Div. in Caecil. 17, 57:

    mei summe observantissimus,

    Plin. Ep. 10, 26 (11), 1.

    Lewis & Short latin dictionary > suprema

  • 17 supremum

    sŭpĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. sŭpĕr in two passages:

    super inferque vicinus,

    Cato, R. R. 149, 1:

    totus super ignis,

    Lucr. 1, 649; gen. plur. in signif. I. B. 1. infra, superum, Verg. A. 1, 4; Ov. M. 1, 251 et saep.), adj. [super].
    I.
    Posit.
    A.
    Adj.
    1.
    In gen., that is above, upper, higher: inferus an superus tibi fert deus funera, Liv. And. ap. Prisc. p. 606 P.:

    at ita me di deaeque superi atque inferi et medioxumi,

    Plaut. Cist. 2, 1, 36:

    omnes di deaeque superi, inferi,

    Ter. Phorm. 4, 4, 6:

    ad superos deos potius quam ad inferos pervenisse,

    Cic. Lael. 3, 12:

    limen superum inferumque salve,

    Plaut. Merc. 5, 1, 1:

    portae Phrygiae limen,

    id. Bacch. 4, 9, 31; 4, 9, 63; Novat. ap. Non. p. 336, 13 (Com. Rel. v. 49 Rib.):

    carmine di superi placantur, carmine manes,

    Hor. Ep. 2, 1, 138:

    di,

    id. C. 1, 1, 30; 4, 7, 18:

    superis deorum Gratus et imis,

    id. ib. 1, 10, 19:

    ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,

    Cic. Tusc. 1, 26, 64:

    spectatores superarum rerum atque caelestium,

    id. N. D. 2, 56, 140:

    omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes,

    Verg. A. 6, 788:

    supera ad convexa,

    to heaven, id. ib. 6, 241 (Rib. super); 6, 750; 10, 251: cum superum lumen nox intempesta teneret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1, 14 (Ann. v. 106 Vahl.):

    lumen,

    Lucr. 6, 856: templum superi Jovis, i. e. of the Capitoline Jupiter (opp. Juppiter inferus, i. e. Pluto), Cat. 55, 5; Sen. Herc. Fur. 48:

    domus deorum,

    Ov. M. 4, 735: mare superum, the upper, i. e. the Adriatic and Ionian Sea (opp. mare inferum, the lower or Etruscan Sea), Plaut. Men. 2, 1, 11; Cic. de Or. 3, 19, 69; id. Att. 9, 3, 1; Liv. 41, 1, 3; Mel. 2, 4, 1; Plin. 3, 5, 10, § 44; Suet. Caes. 34; 44;

    so without mare (colloq.): iter ad superum,

    Cic. Att. 9, 5, 1.—Adverb.:

    de supero, quom huc accesserit,

    from above, Plaut. Am. 3, 4, 18; so,

    ex supero,

    Lucr. 2, 227; 2, 241; 2, 248. —
    2.
    In partic., upper, i. e. of the upper regions or upper world (opp. the lower regions):

    supera de parte,

    i. e. of the earth, Lucr. 6, 855:

    superas evadere ad auras,

    Verg. A. 6, 128:

    superum ad lumen ire,

    id. ib. 6, 680:

    aurae,

    Ov. M. 5, 641:

    orae,

    Verg. A. 2, 91:

    limen,

    id. ib. 6, 680.—
    B.
    Substt.
    1.
    Sŭpĕri, orum, m.
    (α).
    They who are above (opp. inferi, those in the dungeon), Plaut. Aul. 2, 7, 6:

    multum fleti ad superos,

    i. e. those living on earth, Verg. A. 6, 481:

    (Pompeius) Quam apud superos habuerat magnitudinem, illibatam detulisset ad Inferos,

    the inhabitants of the upper world, Vell. 2, 48, 2; cf.:

    ut oblitos superum paterere dolores,

    Val. Fl. 1, 792: si nunc redire posset ad superos pater, Poet. ap. Charis. 5, p. 252:

    epistula ad superos scripta,

    i. e. to the survivors, Plin. 2, 109, 112, § 248.—
    (β).
    (Sc. di.) The gods above, the celestial deities:

    quae Superi Manesque dabant,

    Verg. A. 10, 34:

    aspiciunt Superi mortalia,

    Ov. M. 13, 70:

    o Superi!

    id. ib. 1, 196; 14, 729;

    pro Superi,

    id. Tr. 1, 2, 59:

    terris jactatus et alto Vi Superum,

    Verg. A. 1, 4:

    illa propago Contemptrix Superum,

    Ov. M. 1, 161:

    exemplo Superorum,

    id. Tr. 4, 4, 19; so,

    Superorum,

    id. P. 1, 1, 43:

    postquam res Asiae Priamique evertere gentem Immeritam visum Superis,

    Verg. A. 3, 2:

    scilicet is Superis labor est,

    id. ib. 4, 379; Hor. C. 1, 6, 16:

    superis deorum Gratus et imis,

    id. ib. 1, 10, 19:

    flectere Superos,

    Verg. A. 7, 312:

    te per Superos... oro,

    id. ib. 2, 141 et saep.—
    2.
    sŭpĕra, orum, n.
    (α).
    The heavenly bodies:

    Hicetas caelum, solem, lunam, stellas, supera denique omnia stare censet,

    Cic. Ac. 2, 39, 123; cf.:

    cogitantes supera atque caelestia, haec nostra contemnimus,

    id. ib. 2, 41, 127: di, quibus est potestas motus superum atque inferum, Enn. ap. Auct. Her. 2, 25, 38 (Trag. Rel. v. 163 Vahl.).—
    (β).
    Higher places (sc. loca):

    supera semper petunt,

    tend upwards, Cic. Tusc. 1, 18, 42:

    (Alecto) Cocyti petit sedem, supera ardua relinquens,

    the upper world, Verg. A. 7, 562.
    II.
    Comp.: sŭpĕrĭor, ius.
    A.
    Lit., of place, higher, upper:

    inferiore omni spatio vacuo relicto, superiorem partem collis castris compleverant,

    Caes. B. G. 7, 46:

    dejectus qui potest esse quisquam, nisi in inferiorem locum de superiore motus?

    Cic. Caecin. 18, 50:

    in superiore qui habito cenaculo,

    Plaut. Am. 3, 1, 3:

    tota domus superior vacat,

    the upper part of, Cic. Att. 12, 10:

    superior accumbere,

    Plaut. Most. 1, 1, 42:

    de loco superiore dicere,

    i. e. from the tribunal, Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102:

    agere,

    i. e. from the rostra, id. ib. 2, 1, 5, § 14;

    and in gen. of the position of the speaker: multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos,

    id. Fam. 3, 8, 2:

    sive ex inferiore loco sive ex aequo sive ex superiore loquitur,

    id. de Or. 3, 6, 23: ex loco superiore in ipsis fluminis ripis praeliabantur, from a height or eminence, Caes. B. G. 2, 23; so,

    ex loco superiore,

    id. ib. 3, 4:

    loca,

    id. ib. 1, 10, 4;

    3, 3, 2: ex superioribus locis in planitiem descendere,

    id. B. C. 3, 98:

    qui in superiore acie constiterant,

    id. B. G. 1, 24:

    ex superiore et ex inferiore scriptura docendum,

    i. e. what goes before and after, the context, Cic. Inv. 2, 40, 117; cf.:

    posteriori superius non jungitur,

    id. Ac. 2, 14, 44.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time or order of succession, former, past, previous, preceding:

    superiores solis defectiones,

    Cic. Rep. 1, 16, 25:

    quid proxima, quid superiore nocte egeris,

    id. Cat. 1, 1, 1:

    refecto ponte, quem superioribus diebus hostes resciderant,

    Caes. B. G. 7, 58:

    superioribus aestivis,

    Hirt. B. G. 8, 46:

    superioribus temporibus,

    Cic. Fam. 5, 17, 1:

    tempus (opp. posterius),

    id. Dom. 37, 99:

    tempora (opp. inferiora),

    Suet. Claud. 41:

    annus,

    Cic. Verr. 2, 3, 18, § 47:

    anno superiore,

    id. Har. Resp. 8, 15:

    superioris anni acta,

    Suet. Caes. 23:

    in superiore vita,

    Cic. Sen. 8, 26: milites superioribus proeliis exercitati, [p. 1811] Caes. B. G. 2, 20:

    testimonium conveniens superiori facto,

    Hirt. B. G. 8, 53:

    superius facinus novo scelere vincere,

    Cic. Verr. 2, 5, 44, § 116:

    superioris more crudelitatis uti,

    Nep. Thras. 3, 1:

    superius genus,

    mentioned previously, Plin. 13, 25, 48, § 146:

    nuptiae,

    former marriage, Cic. Clu. 6, 15:

    vir,

    first husband, id. Caecin. 6, 17.—
    b.
    Esp., of age, time of life, etc., older, elder, senior, more advanced, former:

    omnis juventus omnesque superioris aetatis,

    Caes. B. C. 2, 5:

    aetate superiores,

    Varr. R. R. 2, 10, 1:

    superior Africanus,

    the Elder, Cic. Verr. 2, 5, 10, § 25; id. Off. 1, 33, 121:

    Dionysius,

    id. ib. 2, 7, 25; Nep. Dion, 1, 1; cf.:

    quid est aetas hominis, nisi memoria rerum veterum cum superiorum aetate contexitur,

    Cic. Or. 34, 120.—
    2.
    Of strength or success in battle or any contest, victorious, conquering, stronger, superior:

    Caesar quod hostes equitatu superiores esse intellegebat,

    Caes. B. G. 7, 65:

    numero superiores,

    Hirt. B. G. 8, 12:

    hoc ipso fiunt superiores, quod nullum acceperant detrimentum,

    id. ib. 8, 19:

    se quo impudentius egerit, hoc superiorem discessurum,

    Cic. Caecin. 1, 2:

    semper discessit superior,

    Nep. Hann. 1, 2:

    si primo proelio Catilina superior discessisset,

    Sall. C. 39, 4:

    ut nostri omnibus partibus superiores fuerint,

    Caes. B. G. 5, 15:

    multo superiores bello esse,

    Nep. Alcib. 4, 7:

    superiorem Appium in causa fecit,

    Liv. 5, 7, 1.—
    3.
    Of quality, condition, number, etc., higher, more distinguished, greater, superior.
    (α).
    With abl. respect.:

    pecuniis superiores,

    Cic. Rep. 2, 34, 59:

    loco, fortuna, fama superiores,

    id. Lael. 25, 94:

    habes neminem honoris gradu superiorem,

    id. Fam. 2, 18, 2:

    ordine,

    id. ib. 13, 5, 2:

    facilitate et humanitate superior,

    id. Off. 1, 26, 90:

    si superior ceteris rebus esses,

    id. Div. in Caecil. 19, 61.—
    (β).
    Absol.:

    ut ii, qui superiores sunt, submittere se debent in amicitia, sic quodam modo inferiores extollere,

    Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. 20, 71:

    ut quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,

    id. Off. 1, 26, 90:

    invident homines maxime paribus aut inferioribus... sed etiam superioribus invidetur,

    id. de Or. 2, 52, 209:

    premendoque superiorem sese extollebat,

    Liv. 22, 12, 12:

    cui omnem honorem, ut superiori habuit,

    Vell. 2, 101, 1.
    III.
    Sup., in three forms, ‡ superrimus, supremus, and summus.
    A.
    sŭperrĭmus, assumed as orig. form of supremus by Varr. L. L. 7, § 51 Mull.; Charis. p. 130 P.—
    B.
    sū̆prēmus, a, um, highest, loftiest, topmost.
    1.
    Lit. (only poet.; cf.

    summus, C. 1.): montesque supremos Silvifragis vexat flabris,

    the highest points, the tops, summits, Lucr. 1, 274; so,

    montes,

    Verg. G. 4, 460; Hor. Epod. 17, 68:

    rupes,

    Sen. Oedip. 95:

    arx,

    Claud. III. Cons. Hon. 167; cf.:

    supremae Tethyos unda,

    Mart. Spect. 3, 6.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time or order of succession, last, latest, extreme, final, = ultimus (class.).
    (α).
    In gen.: SOL OCCASVS SVPREMA TEMPESTAS ESTO, XII. Tab. ap. Gell. 17, 2, 10.—Hence, as subst.: suprēma, ae, f. (sc. tempestas), the last part of the day, the hour of sunset: suprema summum diei; hoc tempus duodecim Tabulae dicunt occasum esse solis;

    sed postea lex praetoria id quoque tempus jubet esse supremum, quo praeco in comitio supremam pronuntiavit populo,

    Varr. L. L. 6, § 5 Mull.; cf. Censor. de Die Nat. 24; Plin. 7, 60, 60, § 212:

    quae (urbs), quia postrema coaedificata est, Neapolis nominatur,

    Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    supremo te sole domi manebo,

    at sunset, Hor. Ep. 1, 5, 3:

    jubare exorto jam nocte suprema, Col. poet. 10, 294: in te suprema salus,

    last hope, Verg. A. 12, 653: supremam bellis imposuisse manum, the last or finishing hand, Ov. R. Am. 114. — suprēmum, adverb., for the last time:

    quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,

    Ov. M. 12, 526.—
    (β).
    In partic., with regard to the close of life, last, closing, dying:

    supremo vitae die,

    Cic. Tusc. 1, 29, 71; id. Sen. 21, 78; id. Mur. 36, 75:

    dies,

    id. Phil. 1, 14, 34; Hor. C. 1, 13, 20; id. Ep. 1, 4, 13:

    hora,

    Tib. 1, 1, 59:

    tempus,

    Hor. S. 1, 1, 98; Cat. 64, 151:

    incestum pontifices supremo supplicio sanciunto,

    i. e. the penalty of death, Cic. Leg. 2, 9, 22:

    mors,

    Hor. Ep. 2, 2, 173:

    finis,

    id. ib. 2, 1, 12:

    iter,

    id. C. 2, 17, 11:

    lumen,

    Verg. A. 6, 735: sociamque tori vocat ore supremo, with his dying mouth, dying breath, Ov. M. 8, 521; so,

    ore,

    id. Tr. 3, 3, 87:

    haec digressu dicta supremo Fundebat,

    Verg. A. 8, 583:

    Nero in suprema ira duos calices crystallinos fregit,

    in his last agony, Plin. 37, 2, 10, § 29;

    supremis suis annis,

    in his last years, id. 23, 1, 27, § 58:

    suprema ejus cura,

    id. 7, 45, 46, § 150:

    spoliatus illius supremi diei celebritate,

    Cic. Mil. 32, 86: honor, the last honors, i. e. funeral rites or ceremonies, Verg. A. 11, 61:

    funera,

    Ov. M. 3, 137:

    oscula,

    id. ib. 6, 278:

    tori,

    i. e. biers, id. F. 6, 668:

    ignis,

    id. Am. 1, 15, 41:

    ignes,

    id. M. 2, 620; 13, 583:

    officia,

    Tac. A. 5, 2; Petr. 112, 1: judicia hominum, a last will or testament, Quint. 6, 3, 92; Plin. Ep. 7, 20, 7; 7, 31, 5; so,

    tabulae,

    Mart. 5, 33, 1; 5, 41, 1:

    tituli,

    i. e. an epitaph, id. ib. 9, 19, 3.—So of cities, etc.:

    Troiae sorte suprema,

    Verg. A. 5, 190:

    dies regnis,

    Ov. F. 2, 852. — suprēmum and suprēmō, adverb.:

    animam sepulcro Condimus, et magna supremum voce ciemus,

    for the last time, for a last farewell, Verg. A. 3, 68; Plin. 11, 37, 55, § 150; Tac. H. 4, 14; Ov. M. 12, 526:

    anima exitura supremo,

    Plin. 11, 53, 115, § 277.— Substt.
    1.
    sŭprēmum, i, n., the last moment, end (very rare):

    ventum ad supremum est,

    Verg. A. 12, 803.—
    2.
    suprēma, orum, n.
    (α).
    The last moments, the close of life, death:

    ut me in supremis consolatus est!

    Quint. 6, prooem. § 11; Tac. A. 6, 50; 12, 66; cf.:

    statua Herculis sentiens suprema tunicae,

    the last agonies caused by it, Plin. 34, 8, 19, § 93:

    circa suprema Neronis,

    the time of his death, id. 16, 44, 86, § 236; 7, 3, 3, § 33.—
    (β).
    The last honors paid to the dead, funeral rites or ceremonies, a funeral:

    supremis divi Augusti,

    Plin. 7, 3, 3, § 33; 16, 44, 86, § 236; Tac. A. 1, 61; 3, 49; 4, 44; id. H. 4, 59; 4, 45:

    suprema ferre (sc. munera),

    Verg. A. 6, 213; cf. id. ib. 11, 25 al.—
    (γ).
    A last will, testament:

    nihil primo senatus die agi passus, nisi de supremis Augusti,

    Tac. A. 1, 8:

    miles in supremis ordinandis ignarus uxorem esse praegnantem, etc.,

    Dig. 29, 1, 36, § 2.—
    (δ).
    The relics, remains of a burned corpse, the ashes, = reliquiae, Amm. 25, 9, 12; Sol. 1 med.
    b.
    Of degree or rank, the highest, greatest, most exalted, supreme:

    multa, quae appellatur suprema, instituta in singulos duarum ovium, triginta boum... ultra quam (numerum) multam dicere in singulos jus non est, et propterea suprema appellatur, id est, summa et maxima,

    Gell. 11, 1, 2 sq.:

    macies,

    Verg. A. 3, 590:

    Juppiter supreme,

    Plaut. Men. 5, 9, 55; id. Capt. 2, 3, 66; 5, 2, 23; id. Ps. 2, 2, 33; Ter. Ad. 2, 1, 42: Junonis supremus conjunx, Poet. ap. Plin. 35, 10, 37, § 115:

    med antidhac Supremum habuisti com item consiliis tuis,

    most intimate, Plaut. Ps. 1, 1, 15.—
    C.
    summus, a, um [from sup-imus, sup-mus], uppermost, highest, topmost; the top of, highest part of (cf. Roby, Gram. 2, § 1295).
    1.
    Lit. (class., while supremus is mostly poet.):

    summum oportet olfactare vestimentum muliebre,

    the top, outside of, Plaut. Men. 1, 2, 56: Galli summa arcis adorti Moenia, Enn. ap. Macr. S. 1, 4 (Ann. v. 169 Vahl.): Thyestes summis saxis fixus, id. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 413 ib.): montibus summis, id. ap. Varr. L. L. 7, 71 Mull. (Epigr. v. 43 ib.):

    summum jugum montis,

    Caes. B. G. 1, 21:

    summus mons,

    the top of, id. ib. 1, 22:

    feriunt summos fulmina montes,

    the mountain tops, Hor. C. 2, 10, 11; cf.: in summo montis vertice, Poet. ap. Quint. 8, 3, 48:

    locus castrorum,

    Caes. B. G. 2, 23:

    in summa sacra via,

    on the highest part of, Cic. Planc. 7, 17; cf. id. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    in summa columna conlocare,

    id. Div. 1, 24, 48:

    quam (urbem) ad summum theatrum,

    id. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    Janus summus ab imo,

    Hor. Ep. 1, 1, 54:

    ad aquam summam appropinquare,

    Cic. Fin. 4, 23, 64: mento summam aquam attingens enectus siti, Poet. ap. Cic. Tusc. 1, 5, 10:

    in aqua summa natare,

    the top, surface of, Plaut. Cas. 2, 6, 33:

    apud summum puteum,

    id. Mil. 4, 4, 16:

    per summa volare aequora,

    Verg. A. 5, 819:

    summa cacumina linquunt,

    id. ib. 6, 678:

    mari summo,

    id. ib. 1, 110:

    prospexi Italiam summa ab unda,

    id. ib. 6, 357:

    summaque per galeam delibans oscula,

    id. ib. 12, 434:

    amphoras complures complet plumbo, summas operit auro,

    Nep. Hann. 9, 3: summa procul villarum culmina fumant, Verg. E. 1, 83:

    summam cutem novacula decerpito,

    Col. 12, 56, 1.—Of position, place, at table:

    summus ego (in triclinio) et prope me Viscus Thurinus et infra Varius, etc.,

    I was highest, I reclined at the top, Hor. S. 2, 8, 20.—Hence, subst.: summus, i, m., he who sits in the highest place, at the head of the table:

    standum est in lecto, si quid de summo petas,

    Plaut. Men. 1, 1, 27: is sermo, qui more majorum a summo adhibetur in poculis, by the head of the table, i. e. by the president of the feast, Cic. Sen. 14, 46; so,

    a summo dare (bibere),

    Plaut. As. 5, 2, 41; Pers. 5, 1, 19.—
    b.
    summum, i, n., the top, surface; the highest place, the head of the table, etc.:

    ab ejus (frontis) summo, sicut palmae, rami quam late diffunduntur,

    Caes. B. G. 6, 26:

    qui demersi sunt in aqua... si non longe absunt a summo,

    Cic. Fin. 3, 14, 48:

    leviter a summo inflexum bacillum,

    id. Div. 1, 17, 30:

    igitur discubuere... in summo Antonius,

    Sall. H. 3, 4 Dietsch:

    puteos ac potius fontes habet: sunt enim in summo,

    Plin. Ep. 2, 17, 25:

    nuces mersit in vinum et sive in summum redierant, sive subsederant, etc.,

    Petr. 137 fin.: oratori summa riguerunt, the extremities of his body, Sen. Ira, 2, 3, 3.—In mal. part.:

    summa petere,

    Mart. 11, 46, 6; Auct. Priap. 76.—
    2.
    Transf., of the voice:

    jubeo te salvere voce summa,

    Plaut. As. 2, 2, 30; cf.:

    citaret Io Bacche! modo summa Voce, modo, etc.,

    at the top of his voice, Hor. S. 1, 3, 7:

    vox (opp. ima),

    Quint. 11, 3, 15:

    summa voce versus multos uno spiritu pronuntiare,

    Cic. de Or. 1, 61, 261; cf.:

    summo haec clamore,

    Plaut. Merc. prol. 59. —Adverb.: summum, at the utmost or farthest:

    exspectabam hodie, aut summum cras,

    Cic. Att. 13, 21, 2:

    bis, terve summum,

    id. Fam. 2, 1, 1:

    triduo aut summum quatriduo,

    id. Mil. 9, 26; cf. Liv. 21, 35, and 31, 42 Drak.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time or order of succession, last, latest, final (rare but class.):

    haec est praestituta summa argento dies,

    Plaut. Ps. 1, 3, 140; so,

    venit summa dies,

    Verg. A. 2, 324:

    ad summam senectutem jactari, quam, etc.,

    Cic. Rep. 1, 1, 1: vixit ad summam senectutem, to extreme old age, id. Fragm. ap. Non. 401, 31:

    cum esset summa senectute,

    id. Phil. 8, 10, 31:

    in fluvium primi cecidere, in corpora summi,

    Luc. 2, 211:

    summo carmine,

    at the end, Hor. C. 3, 28, 13:

    eadem in argumentis ratio est, ut potentissima prima et summa ponantur,

    the first and the last, at the beginning and the end, Quint. 6, 4, 22; cf. neutr. absol.: Celsus putat, primo firmum aliquod (argumentum) esse ponendum, summo firmissimum, imbecilliora medio;

    quia et initio movendus sit judex et summo impellendus,

    at the last, at the close, id. 7, 1, 10.— Adverb.: summum, for the last time:

    nunc ego te infelix summum teneoque tuorque,

    Albin. 1, 137. —
    b.
    Of rank, etc., highest, greatest, first, supreme, best, utmost, extreme; most distinguished, excellent, or noble; most important, weighty, or critical, etc. (so most freq. in prose and poetry): summa nituntur vi, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 168 Vahl.): bellum gerentes summum summa industria, id. ap. Non. p. 402, 3 (Trag. v. 104 ib.):

    summi puerorum amores,

    Cic. Lael. 10, 33:

    spes civium,

    id. ib. 3, 11:

    fides, constantia justitiaque,

    id. ib. 7, 25: in amore summo summaque inopia, Caec. ap. Cic. N. D. 3, 29, 72:

    qui in virtute summum bonum ponunt,

    id. ib. 6, 20:

    non agam summo jure tecum,

    id. Verr. 2, 5, 2, § 4:

    tres fratres summo loco nati,

    id. Fam. 2, 18, 2:

    qui summo magistratui praeerat,

    Caes. B. G. 1, 16:

    concedunt in uno Cn. Pompeio summa esse omnia,

    Cic. Imp. Pomp. 17, 51:

    quae (vitia) summo opere vitare oportebit,

    id. Inv. 1, 18, 26:

    turpitudo,

    id. Lael. 17, 61:

    summum in cruciatum se venire,

    Caes. B. G. 1, 31:

    scelus,

    Sall. C. 12, 5:

    hiems,

    the depth of winter, Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86; id. Fam. 13, 60, 2:

    cum aestas summa esse coeperat,

    id. Verr. 2, 5, 12, § 29; 2, 5, 31, § 80:

    ut summi virtute et animo praeessent imbecillioribus,

    id. Rep. 1, 34, 51:

    summi ex Graecia sapientissimique homines,

    id. ib. 1, 22, 36; cf.:

    summi homines ac summis ingeniis praediti,

    id. de Or. 1, 2, 6:

    optimi et summi viri diligentia,

    id. Rep. 1, 35, 54: cum par habetur honos summis et infimis [p. 1812] id. ib. 1, 34, 53: He. Quo honore'st illic? Ph. Summo atque ab summis viris, Plaut. Capt. 2, 2, 29:

    summus Juppiter,

    id. Cist. 2, 1, 40:

    ubi summus imperator non adest ad exercitum,

    id. Am. 1, 2, 6:

    miles summi inperatoris,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 28: deum qui non summum putet (amorem), Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68:

    amicus summus,

    the best friend, Ter. Phorm. 5, 8 (9), 60; 1, 1, 1; id. And. 5, 6, 6; cf. absol.:

    nam is nostro Simulo fuit summus,

    id. Ad. 3, 2, 54; so id. Eun. 2, 2, 40.— Poet. in neutr. plur.:

    summa ducum Atrides,

    the chief, Ov. Am. 1, 9, 37; cf. Lucr. 1, 86:

    summo rei publicae tempore,

    at a most important period, most critical juncture, Cic. Phil. 5, 17, 46:

    in summo et periculosissimo rei publicae tempore,

    id. Fl. 3, 6; cf.:

    summa salus rei publicae,

    id. Cat. 1, 5, 11: quod summa res publica in hujus periculo tentatur, the highest welfare of the State, the common welfare, the good of the State, the whole State or commonwealth, id. Rosc. Am. 51, 148; so,

    res publica,

    id. Planc. 27, 66; id. Verr. 2, 2, 10, § 28; id. Cat. 1, 6, 14; 3, 6, 13; id. Inv. 1, 16, 23; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:

    ad summam rem publicam,

    Liv. 33, 45, 4 al.:

    quo res summa loco, Panthu?

    the general cause, Verg. A. 2, 322: mene igitur socium summis adjungere rebus, Nise, fugis? in these enterprises of highest moment, etc., id. ib. 9, 199; esp.: summum jus, a right pushed to an extreme:

    non agam summo jure tecum,

    deal exactingly, Cic. Verr. 2, 5, 2, § 4; cf.: exsistunt etiam saepe injuriae calumnia quadam et nimis callida juris interpretatione;

    ex quo illud summum jus summa injuria factum est, jam tritum sermone proverbium,

    id. Off. 1, 10, 33. — Hence, summē, adv., in the highest degree, most highly or greatly, extremely:

    quod me sollicitare summe solet,

    Cic. de Or. 2, 72, 295:

    cupere aliquid,

    id. Quint. 21, 69; Caes. B. C. 3, 15:

    contendere,

    Cic. Quint. 24, 77: studere, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2:

    diffidere,

    Cic. Fam. 4, 7, 2:

    admirari,

    Quint. 10, 1, 70:

    summe jucundum,

    Cic. Fam. 13, 18, 2:

    officiosi,

    id. Verr. 2, 1, 24, § 63:

    summe disertus vir,

    Quint. 12, 1, 23:

    summe munitus locus,

    Hor. Ep. 2, 2, 31:

    summe haec omnia mihi videntur esse laudanda,

    Cic. Div. in Caecil. 17, 57:

    mei summe observantissimus,

    Plin. Ep. 10, 26 (11), 1.

    Lewis & Short latin dictionary > supremum

  • 18 supremus

    sŭpĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. sŭpĕr in two passages:

    super inferque vicinus,

    Cato, R. R. 149, 1:

    totus super ignis,

    Lucr. 1, 649; gen. plur. in signif. I. B. 1. infra, superum, Verg. A. 1, 4; Ov. M. 1, 251 et saep.), adj. [super].
    I.
    Posit.
    A.
    Adj.
    1.
    In gen., that is above, upper, higher: inferus an superus tibi fert deus funera, Liv. And. ap. Prisc. p. 606 P.:

    at ita me di deaeque superi atque inferi et medioxumi,

    Plaut. Cist. 2, 1, 36:

    omnes di deaeque superi, inferi,

    Ter. Phorm. 4, 4, 6:

    ad superos deos potius quam ad inferos pervenisse,

    Cic. Lael. 3, 12:

    limen superum inferumque salve,

    Plaut. Merc. 5, 1, 1:

    portae Phrygiae limen,

    id. Bacch. 4, 9, 31; 4, 9, 63; Novat. ap. Non. p. 336, 13 (Com. Rel. v. 49 Rib.):

    carmine di superi placantur, carmine manes,

    Hor. Ep. 2, 1, 138:

    di,

    id. C. 1, 1, 30; 4, 7, 18:

    superis deorum Gratus et imis,

    id. ib. 1, 10, 19:

    ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,

    Cic. Tusc. 1, 26, 64:

    spectatores superarum rerum atque caelestium,

    id. N. D. 2, 56, 140:

    omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes,

    Verg. A. 6, 788:

    supera ad convexa,

    to heaven, id. ib. 6, 241 (Rib. super); 6, 750; 10, 251: cum superum lumen nox intempesta teneret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1, 14 (Ann. v. 106 Vahl.):

    lumen,

    Lucr. 6, 856: templum superi Jovis, i. e. of the Capitoline Jupiter (opp. Juppiter inferus, i. e. Pluto), Cat. 55, 5; Sen. Herc. Fur. 48:

    domus deorum,

    Ov. M. 4, 735: mare superum, the upper, i. e. the Adriatic and Ionian Sea (opp. mare inferum, the lower or Etruscan Sea), Plaut. Men. 2, 1, 11; Cic. de Or. 3, 19, 69; id. Att. 9, 3, 1; Liv. 41, 1, 3; Mel. 2, 4, 1; Plin. 3, 5, 10, § 44; Suet. Caes. 34; 44;

    so without mare (colloq.): iter ad superum,

    Cic. Att. 9, 5, 1.—Adverb.:

    de supero, quom huc accesserit,

    from above, Plaut. Am. 3, 4, 18; so,

    ex supero,

    Lucr. 2, 227; 2, 241; 2, 248. —
    2.
    In partic., upper, i. e. of the upper regions or upper world (opp. the lower regions):

    supera de parte,

    i. e. of the earth, Lucr. 6, 855:

    superas evadere ad auras,

    Verg. A. 6, 128:

    superum ad lumen ire,

    id. ib. 6, 680:

    aurae,

    Ov. M. 5, 641:

    orae,

    Verg. A. 2, 91:

    limen,

    id. ib. 6, 680.—
    B.
    Substt.
    1.
    Sŭpĕri, orum, m.
    (α).
    They who are above (opp. inferi, those in the dungeon), Plaut. Aul. 2, 7, 6:

    multum fleti ad superos,

    i. e. those living on earth, Verg. A. 6, 481:

    (Pompeius) Quam apud superos habuerat magnitudinem, illibatam detulisset ad Inferos,

    the inhabitants of the upper world, Vell. 2, 48, 2; cf.:

    ut oblitos superum paterere dolores,

    Val. Fl. 1, 792: si nunc redire posset ad superos pater, Poet. ap. Charis. 5, p. 252:

    epistula ad superos scripta,

    i. e. to the survivors, Plin. 2, 109, 112, § 248.—
    (β).
    (Sc. di.) The gods above, the celestial deities:

    quae Superi Manesque dabant,

    Verg. A. 10, 34:

    aspiciunt Superi mortalia,

    Ov. M. 13, 70:

    o Superi!

    id. ib. 1, 196; 14, 729;

    pro Superi,

    id. Tr. 1, 2, 59:

    terris jactatus et alto Vi Superum,

    Verg. A. 1, 4:

    illa propago Contemptrix Superum,

    Ov. M. 1, 161:

    exemplo Superorum,

    id. Tr. 4, 4, 19; so,

    Superorum,

    id. P. 1, 1, 43:

    postquam res Asiae Priamique evertere gentem Immeritam visum Superis,

    Verg. A. 3, 2:

    scilicet is Superis labor est,

    id. ib. 4, 379; Hor. C. 1, 6, 16:

    superis deorum Gratus et imis,

    id. ib. 1, 10, 19:

    flectere Superos,

    Verg. A. 7, 312:

    te per Superos... oro,

    id. ib. 2, 141 et saep.—
    2.
    sŭpĕra, orum, n.
    (α).
    The heavenly bodies:

    Hicetas caelum, solem, lunam, stellas, supera denique omnia stare censet,

    Cic. Ac. 2, 39, 123; cf.:

    cogitantes supera atque caelestia, haec nostra contemnimus,

    id. ib. 2, 41, 127: di, quibus est potestas motus superum atque inferum, Enn. ap. Auct. Her. 2, 25, 38 (Trag. Rel. v. 163 Vahl.).—
    (β).
    Higher places (sc. loca):

    supera semper petunt,

    tend upwards, Cic. Tusc. 1, 18, 42:

    (Alecto) Cocyti petit sedem, supera ardua relinquens,

    the upper world, Verg. A. 7, 562.
    II.
    Comp.: sŭpĕrĭor, ius.
    A.
    Lit., of place, higher, upper:

    inferiore omni spatio vacuo relicto, superiorem partem collis castris compleverant,

    Caes. B. G. 7, 46:

    dejectus qui potest esse quisquam, nisi in inferiorem locum de superiore motus?

    Cic. Caecin. 18, 50:

    in superiore qui habito cenaculo,

    Plaut. Am. 3, 1, 3:

    tota domus superior vacat,

    the upper part of, Cic. Att. 12, 10:

    superior accumbere,

    Plaut. Most. 1, 1, 42:

    de loco superiore dicere,

    i. e. from the tribunal, Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102:

    agere,

    i. e. from the rostra, id. ib. 2, 1, 5, § 14;

    and in gen. of the position of the speaker: multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos,

    id. Fam. 3, 8, 2:

    sive ex inferiore loco sive ex aequo sive ex superiore loquitur,

    id. de Or. 3, 6, 23: ex loco superiore in ipsis fluminis ripis praeliabantur, from a height or eminence, Caes. B. G. 2, 23; so,

    ex loco superiore,

    id. ib. 3, 4:

    loca,

    id. ib. 1, 10, 4;

    3, 3, 2: ex superioribus locis in planitiem descendere,

    id. B. C. 3, 98:

    qui in superiore acie constiterant,

    id. B. G. 1, 24:

    ex superiore et ex inferiore scriptura docendum,

    i. e. what goes before and after, the context, Cic. Inv. 2, 40, 117; cf.:

    posteriori superius non jungitur,

    id. Ac. 2, 14, 44.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time or order of succession, former, past, previous, preceding:

    superiores solis defectiones,

    Cic. Rep. 1, 16, 25:

    quid proxima, quid superiore nocte egeris,

    id. Cat. 1, 1, 1:

    refecto ponte, quem superioribus diebus hostes resciderant,

    Caes. B. G. 7, 58:

    superioribus aestivis,

    Hirt. B. G. 8, 46:

    superioribus temporibus,

    Cic. Fam. 5, 17, 1:

    tempus (opp. posterius),

    id. Dom. 37, 99:

    tempora (opp. inferiora),

    Suet. Claud. 41:

    annus,

    Cic. Verr. 2, 3, 18, § 47:

    anno superiore,

    id. Har. Resp. 8, 15:

    superioris anni acta,

    Suet. Caes. 23:

    in superiore vita,

    Cic. Sen. 8, 26: milites superioribus proeliis exercitati, [p. 1811] Caes. B. G. 2, 20:

    testimonium conveniens superiori facto,

    Hirt. B. G. 8, 53:

    superius facinus novo scelere vincere,

    Cic. Verr. 2, 5, 44, § 116:

    superioris more crudelitatis uti,

    Nep. Thras. 3, 1:

    superius genus,

    mentioned previously, Plin. 13, 25, 48, § 146:

    nuptiae,

    former marriage, Cic. Clu. 6, 15:

    vir,

    first husband, id. Caecin. 6, 17.—
    b.
    Esp., of age, time of life, etc., older, elder, senior, more advanced, former:

    omnis juventus omnesque superioris aetatis,

    Caes. B. C. 2, 5:

    aetate superiores,

    Varr. R. R. 2, 10, 1:

    superior Africanus,

    the Elder, Cic. Verr. 2, 5, 10, § 25; id. Off. 1, 33, 121:

    Dionysius,

    id. ib. 2, 7, 25; Nep. Dion, 1, 1; cf.:

    quid est aetas hominis, nisi memoria rerum veterum cum superiorum aetate contexitur,

    Cic. Or. 34, 120.—
    2.
    Of strength or success in battle or any contest, victorious, conquering, stronger, superior:

    Caesar quod hostes equitatu superiores esse intellegebat,

    Caes. B. G. 7, 65:

    numero superiores,

    Hirt. B. G. 8, 12:

    hoc ipso fiunt superiores, quod nullum acceperant detrimentum,

    id. ib. 8, 19:

    se quo impudentius egerit, hoc superiorem discessurum,

    Cic. Caecin. 1, 2:

    semper discessit superior,

    Nep. Hann. 1, 2:

    si primo proelio Catilina superior discessisset,

    Sall. C. 39, 4:

    ut nostri omnibus partibus superiores fuerint,

    Caes. B. G. 5, 15:

    multo superiores bello esse,

    Nep. Alcib. 4, 7:

    superiorem Appium in causa fecit,

    Liv. 5, 7, 1.—
    3.
    Of quality, condition, number, etc., higher, more distinguished, greater, superior.
    (α).
    With abl. respect.:

    pecuniis superiores,

    Cic. Rep. 2, 34, 59:

    loco, fortuna, fama superiores,

    id. Lael. 25, 94:

    habes neminem honoris gradu superiorem,

    id. Fam. 2, 18, 2:

    ordine,

    id. ib. 13, 5, 2:

    facilitate et humanitate superior,

    id. Off. 1, 26, 90:

    si superior ceteris rebus esses,

    id. Div. in Caecil. 19, 61.—
    (β).
    Absol.:

    ut ii, qui superiores sunt, submittere se debent in amicitia, sic quodam modo inferiores extollere,

    Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. 20, 71:

    ut quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,

    id. Off. 1, 26, 90:

    invident homines maxime paribus aut inferioribus... sed etiam superioribus invidetur,

    id. de Or. 2, 52, 209:

    premendoque superiorem sese extollebat,

    Liv. 22, 12, 12:

    cui omnem honorem, ut superiori habuit,

    Vell. 2, 101, 1.
    III.
    Sup., in three forms, ‡ superrimus, supremus, and summus.
    A.
    sŭperrĭmus, assumed as orig. form of supremus by Varr. L. L. 7, § 51 Mull.; Charis. p. 130 P.—
    B.
    sū̆prēmus, a, um, highest, loftiest, topmost.
    1.
    Lit. (only poet.; cf.

    summus, C. 1.): montesque supremos Silvifragis vexat flabris,

    the highest points, the tops, summits, Lucr. 1, 274; so,

    montes,

    Verg. G. 4, 460; Hor. Epod. 17, 68:

    rupes,

    Sen. Oedip. 95:

    arx,

    Claud. III. Cons. Hon. 167; cf.:

    supremae Tethyos unda,

    Mart. Spect. 3, 6.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time or order of succession, last, latest, extreme, final, = ultimus (class.).
    (α).
    In gen.: SOL OCCASVS SVPREMA TEMPESTAS ESTO, XII. Tab. ap. Gell. 17, 2, 10.—Hence, as subst.: suprēma, ae, f. (sc. tempestas), the last part of the day, the hour of sunset: suprema summum diei; hoc tempus duodecim Tabulae dicunt occasum esse solis;

    sed postea lex praetoria id quoque tempus jubet esse supremum, quo praeco in comitio supremam pronuntiavit populo,

    Varr. L. L. 6, § 5 Mull.; cf. Censor. de Die Nat. 24; Plin. 7, 60, 60, § 212:

    quae (urbs), quia postrema coaedificata est, Neapolis nominatur,

    Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    supremo te sole domi manebo,

    at sunset, Hor. Ep. 1, 5, 3:

    jubare exorto jam nocte suprema, Col. poet. 10, 294: in te suprema salus,

    last hope, Verg. A. 12, 653: supremam bellis imposuisse manum, the last or finishing hand, Ov. R. Am. 114. — suprēmum, adverb., for the last time:

    quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,

    Ov. M. 12, 526.—
    (β).
    In partic., with regard to the close of life, last, closing, dying:

    supremo vitae die,

    Cic. Tusc. 1, 29, 71; id. Sen. 21, 78; id. Mur. 36, 75:

    dies,

    id. Phil. 1, 14, 34; Hor. C. 1, 13, 20; id. Ep. 1, 4, 13:

    hora,

    Tib. 1, 1, 59:

    tempus,

    Hor. S. 1, 1, 98; Cat. 64, 151:

    incestum pontifices supremo supplicio sanciunto,

    i. e. the penalty of death, Cic. Leg. 2, 9, 22:

    mors,

    Hor. Ep. 2, 2, 173:

    finis,

    id. ib. 2, 1, 12:

    iter,

    id. C. 2, 17, 11:

    lumen,

    Verg. A. 6, 735: sociamque tori vocat ore supremo, with his dying mouth, dying breath, Ov. M. 8, 521; so,

    ore,

    id. Tr. 3, 3, 87:

    haec digressu dicta supremo Fundebat,

    Verg. A. 8, 583:

    Nero in suprema ira duos calices crystallinos fregit,

    in his last agony, Plin. 37, 2, 10, § 29;

    supremis suis annis,

    in his last years, id. 23, 1, 27, § 58:

    suprema ejus cura,

    id. 7, 45, 46, § 150:

    spoliatus illius supremi diei celebritate,

    Cic. Mil. 32, 86: honor, the last honors, i. e. funeral rites or ceremonies, Verg. A. 11, 61:

    funera,

    Ov. M. 3, 137:

    oscula,

    id. ib. 6, 278:

    tori,

    i. e. biers, id. F. 6, 668:

    ignis,

    id. Am. 1, 15, 41:

    ignes,

    id. M. 2, 620; 13, 583:

    officia,

    Tac. A. 5, 2; Petr. 112, 1: judicia hominum, a last will or testament, Quint. 6, 3, 92; Plin. Ep. 7, 20, 7; 7, 31, 5; so,

    tabulae,

    Mart. 5, 33, 1; 5, 41, 1:

    tituli,

    i. e. an epitaph, id. ib. 9, 19, 3.—So of cities, etc.:

    Troiae sorte suprema,

    Verg. A. 5, 190:

    dies regnis,

    Ov. F. 2, 852. — suprēmum and suprēmō, adverb.:

    animam sepulcro Condimus, et magna supremum voce ciemus,

    for the last time, for a last farewell, Verg. A. 3, 68; Plin. 11, 37, 55, § 150; Tac. H. 4, 14; Ov. M. 12, 526:

    anima exitura supremo,

    Plin. 11, 53, 115, § 277.— Substt.
    1.
    sŭprēmum, i, n., the last moment, end (very rare):

    ventum ad supremum est,

    Verg. A. 12, 803.—
    2.
    suprēma, orum, n.
    (α).
    The last moments, the close of life, death:

    ut me in supremis consolatus est!

    Quint. 6, prooem. § 11; Tac. A. 6, 50; 12, 66; cf.:

    statua Herculis sentiens suprema tunicae,

    the last agonies caused by it, Plin. 34, 8, 19, § 93:

    circa suprema Neronis,

    the time of his death, id. 16, 44, 86, § 236; 7, 3, 3, § 33.—
    (β).
    The last honors paid to the dead, funeral rites or ceremonies, a funeral:

    supremis divi Augusti,

    Plin. 7, 3, 3, § 33; 16, 44, 86, § 236; Tac. A. 1, 61; 3, 49; 4, 44; id. H. 4, 59; 4, 45:

    suprema ferre (sc. munera),

    Verg. A. 6, 213; cf. id. ib. 11, 25 al.—
    (γ).
    A last will, testament:

    nihil primo senatus die agi passus, nisi de supremis Augusti,

    Tac. A. 1, 8:

    miles in supremis ordinandis ignarus uxorem esse praegnantem, etc.,

    Dig. 29, 1, 36, § 2.—
    (δ).
    The relics, remains of a burned corpse, the ashes, = reliquiae, Amm. 25, 9, 12; Sol. 1 med.
    b.
    Of degree or rank, the highest, greatest, most exalted, supreme:

    multa, quae appellatur suprema, instituta in singulos duarum ovium, triginta boum... ultra quam (numerum) multam dicere in singulos jus non est, et propterea suprema appellatur, id est, summa et maxima,

    Gell. 11, 1, 2 sq.:

    macies,

    Verg. A. 3, 590:

    Juppiter supreme,

    Plaut. Men. 5, 9, 55; id. Capt. 2, 3, 66; 5, 2, 23; id. Ps. 2, 2, 33; Ter. Ad. 2, 1, 42: Junonis supremus conjunx, Poet. ap. Plin. 35, 10, 37, § 115:

    med antidhac Supremum habuisti com item consiliis tuis,

    most intimate, Plaut. Ps. 1, 1, 15.—
    C.
    summus, a, um [from sup-imus, sup-mus], uppermost, highest, topmost; the top of, highest part of (cf. Roby, Gram. 2, § 1295).
    1.
    Lit. (class., while supremus is mostly poet.):

    summum oportet olfactare vestimentum muliebre,

    the top, outside of, Plaut. Men. 1, 2, 56: Galli summa arcis adorti Moenia, Enn. ap. Macr. S. 1, 4 (Ann. v. 169 Vahl.): Thyestes summis saxis fixus, id. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 413 ib.): montibus summis, id. ap. Varr. L. L. 7, 71 Mull. (Epigr. v. 43 ib.):

    summum jugum montis,

    Caes. B. G. 1, 21:

    summus mons,

    the top of, id. ib. 1, 22:

    feriunt summos fulmina montes,

    the mountain tops, Hor. C. 2, 10, 11; cf.: in summo montis vertice, Poet. ap. Quint. 8, 3, 48:

    locus castrorum,

    Caes. B. G. 2, 23:

    in summa sacra via,

    on the highest part of, Cic. Planc. 7, 17; cf. id. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    in summa columna conlocare,

    id. Div. 1, 24, 48:

    quam (urbem) ad summum theatrum,

    id. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    Janus summus ab imo,

    Hor. Ep. 1, 1, 54:

    ad aquam summam appropinquare,

    Cic. Fin. 4, 23, 64: mento summam aquam attingens enectus siti, Poet. ap. Cic. Tusc. 1, 5, 10:

    in aqua summa natare,

    the top, surface of, Plaut. Cas. 2, 6, 33:

    apud summum puteum,

    id. Mil. 4, 4, 16:

    per summa volare aequora,

    Verg. A. 5, 819:

    summa cacumina linquunt,

    id. ib. 6, 678:

    mari summo,

    id. ib. 1, 110:

    prospexi Italiam summa ab unda,

    id. ib. 6, 357:

    summaque per galeam delibans oscula,

    id. ib. 12, 434:

    amphoras complures complet plumbo, summas operit auro,

    Nep. Hann. 9, 3: summa procul villarum culmina fumant, Verg. E. 1, 83:

    summam cutem novacula decerpito,

    Col. 12, 56, 1.—Of position, place, at table:

    summus ego (in triclinio) et prope me Viscus Thurinus et infra Varius, etc.,

    I was highest, I reclined at the top, Hor. S. 2, 8, 20.—Hence, subst.: summus, i, m., he who sits in the highest place, at the head of the table:

    standum est in lecto, si quid de summo petas,

    Plaut. Men. 1, 1, 27: is sermo, qui more majorum a summo adhibetur in poculis, by the head of the table, i. e. by the president of the feast, Cic. Sen. 14, 46; so,

    a summo dare (bibere),

    Plaut. As. 5, 2, 41; Pers. 5, 1, 19.—
    b.
    summum, i, n., the top, surface; the highest place, the head of the table, etc.:

    ab ejus (frontis) summo, sicut palmae, rami quam late diffunduntur,

    Caes. B. G. 6, 26:

    qui demersi sunt in aqua... si non longe absunt a summo,

    Cic. Fin. 3, 14, 48:

    leviter a summo inflexum bacillum,

    id. Div. 1, 17, 30:

    igitur discubuere... in summo Antonius,

    Sall. H. 3, 4 Dietsch:

    puteos ac potius fontes habet: sunt enim in summo,

    Plin. Ep. 2, 17, 25:

    nuces mersit in vinum et sive in summum redierant, sive subsederant, etc.,

    Petr. 137 fin.: oratori summa riguerunt, the extremities of his body, Sen. Ira, 2, 3, 3.—In mal. part.:

    summa petere,

    Mart. 11, 46, 6; Auct. Priap. 76.—
    2.
    Transf., of the voice:

    jubeo te salvere voce summa,

    Plaut. As. 2, 2, 30; cf.:

    citaret Io Bacche! modo summa Voce, modo, etc.,

    at the top of his voice, Hor. S. 1, 3, 7:

    vox (opp. ima),

    Quint. 11, 3, 15:

    summa voce versus multos uno spiritu pronuntiare,

    Cic. de Or. 1, 61, 261; cf.:

    summo haec clamore,

    Plaut. Merc. prol. 59. —Adverb.: summum, at the utmost or farthest:

    exspectabam hodie, aut summum cras,

    Cic. Att. 13, 21, 2:

    bis, terve summum,

    id. Fam. 2, 1, 1:

    triduo aut summum quatriduo,

    id. Mil. 9, 26; cf. Liv. 21, 35, and 31, 42 Drak.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time or order of succession, last, latest, final (rare but class.):

    haec est praestituta summa argento dies,

    Plaut. Ps. 1, 3, 140; so,

    venit summa dies,

    Verg. A. 2, 324:

    ad summam senectutem jactari, quam, etc.,

    Cic. Rep. 1, 1, 1: vixit ad summam senectutem, to extreme old age, id. Fragm. ap. Non. 401, 31:

    cum esset summa senectute,

    id. Phil. 8, 10, 31:

    in fluvium primi cecidere, in corpora summi,

    Luc. 2, 211:

    summo carmine,

    at the end, Hor. C. 3, 28, 13:

    eadem in argumentis ratio est, ut potentissima prima et summa ponantur,

    the first and the last, at the beginning and the end, Quint. 6, 4, 22; cf. neutr. absol.: Celsus putat, primo firmum aliquod (argumentum) esse ponendum, summo firmissimum, imbecilliora medio;

    quia et initio movendus sit judex et summo impellendus,

    at the last, at the close, id. 7, 1, 10.— Adverb.: summum, for the last time:

    nunc ego te infelix summum teneoque tuorque,

    Albin. 1, 137. —
    b.
    Of rank, etc., highest, greatest, first, supreme, best, utmost, extreme; most distinguished, excellent, or noble; most important, weighty, or critical, etc. (so most freq. in prose and poetry): summa nituntur vi, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 168 Vahl.): bellum gerentes summum summa industria, id. ap. Non. p. 402, 3 (Trag. v. 104 ib.):

    summi puerorum amores,

    Cic. Lael. 10, 33:

    spes civium,

    id. ib. 3, 11:

    fides, constantia justitiaque,

    id. ib. 7, 25: in amore summo summaque inopia, Caec. ap. Cic. N. D. 3, 29, 72:

    qui in virtute summum bonum ponunt,

    id. ib. 6, 20:

    non agam summo jure tecum,

    id. Verr. 2, 5, 2, § 4:

    tres fratres summo loco nati,

    id. Fam. 2, 18, 2:

    qui summo magistratui praeerat,

    Caes. B. G. 1, 16:

    concedunt in uno Cn. Pompeio summa esse omnia,

    Cic. Imp. Pomp. 17, 51:

    quae (vitia) summo opere vitare oportebit,

    id. Inv. 1, 18, 26:

    turpitudo,

    id. Lael. 17, 61:

    summum in cruciatum se venire,

    Caes. B. G. 1, 31:

    scelus,

    Sall. C. 12, 5:

    hiems,

    the depth of winter, Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86; id. Fam. 13, 60, 2:

    cum aestas summa esse coeperat,

    id. Verr. 2, 5, 12, § 29; 2, 5, 31, § 80:

    ut summi virtute et animo praeessent imbecillioribus,

    id. Rep. 1, 34, 51:

    summi ex Graecia sapientissimique homines,

    id. ib. 1, 22, 36; cf.:

    summi homines ac summis ingeniis praediti,

    id. de Or. 1, 2, 6:

    optimi et summi viri diligentia,

    id. Rep. 1, 35, 54: cum par habetur honos summis et infimis [p. 1812] id. ib. 1, 34, 53: He. Quo honore'st illic? Ph. Summo atque ab summis viris, Plaut. Capt. 2, 2, 29:

    summus Juppiter,

    id. Cist. 2, 1, 40:

    ubi summus imperator non adest ad exercitum,

    id. Am. 1, 2, 6:

    miles summi inperatoris,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 28: deum qui non summum putet (amorem), Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68:

    amicus summus,

    the best friend, Ter. Phorm. 5, 8 (9), 60; 1, 1, 1; id. And. 5, 6, 6; cf. absol.:

    nam is nostro Simulo fuit summus,

    id. Ad. 3, 2, 54; so id. Eun. 2, 2, 40.— Poet. in neutr. plur.:

    summa ducum Atrides,

    the chief, Ov. Am. 1, 9, 37; cf. Lucr. 1, 86:

    summo rei publicae tempore,

    at a most important period, most critical juncture, Cic. Phil. 5, 17, 46:

    in summo et periculosissimo rei publicae tempore,

    id. Fl. 3, 6; cf.:

    summa salus rei publicae,

    id. Cat. 1, 5, 11: quod summa res publica in hujus periculo tentatur, the highest welfare of the State, the common welfare, the good of the State, the whole State or commonwealth, id. Rosc. Am. 51, 148; so,

    res publica,

    id. Planc. 27, 66; id. Verr. 2, 2, 10, § 28; id. Cat. 1, 6, 14; 3, 6, 13; id. Inv. 1, 16, 23; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:

    ad summam rem publicam,

    Liv. 33, 45, 4 al.:

    quo res summa loco, Panthu?

    the general cause, Verg. A. 2, 322: mene igitur socium summis adjungere rebus, Nise, fugis? in these enterprises of highest moment, etc., id. ib. 9, 199; esp.: summum jus, a right pushed to an extreme:

    non agam summo jure tecum,

    deal exactingly, Cic. Verr. 2, 5, 2, § 4; cf.: exsistunt etiam saepe injuriae calumnia quadam et nimis callida juris interpretatione;

    ex quo illud summum jus summa injuria factum est, jam tritum sermone proverbium,

    id. Off. 1, 10, 33. — Hence, summē, adv., in the highest degree, most highly or greatly, extremely:

    quod me sollicitare summe solet,

    Cic. de Or. 2, 72, 295:

    cupere aliquid,

    id. Quint. 21, 69; Caes. B. C. 3, 15:

    contendere,

    Cic. Quint. 24, 77: studere, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2:

    diffidere,

    Cic. Fam. 4, 7, 2:

    admirari,

    Quint. 10, 1, 70:

    summe jucundum,

    Cic. Fam. 13, 18, 2:

    officiosi,

    id. Verr. 2, 1, 24, § 63:

    summe disertus vir,

    Quint. 12, 1, 23:

    summe munitus locus,

    Hor. Ep. 2, 2, 31:

    summe haec omnia mihi videntur esse laudanda,

    Cic. Div. in Caecil. 17, 57:

    mei summe observantissimus,

    Plin. Ep. 10, 26 (11), 1.

    Lewis & Short latin dictionary > supremus

  • 19 jacto

    jacto, āvi, ātum (jactarier, Lucr. 6, 556; Enn. Tr. 130), 1, v. freq. a. [jacio], to throw, cast, hurl.
    I.
    Lit.:

    semen,

    to scatter, Varr. R. R. 1, 42:

    semina per undas,

    Ov. M. 4, 748:

    jactato flore tegente vias,

    id. Tr. 4, 2, 50:

    irrita sacrilega jactas incendia dextra,

    id. M. 14, 539:

    hastas,

    Cic. de Or. 2, 78, 316:

    vestem argentumque de muro,

    Caes. B. G. 7, 47:

    lapides vacuum in orbem,

    Verg. G. 1, 62:

    cinerem per agros,

    id. ib. 1, 81:

    se muris in praeceps,

    Curt. 5, 6, 7;

    of casting a net: rete,

    Dig. 19, 1, 12;

    also of dicethrowing: talos arripio, jacto basilicum,

    Plaut. Curc. 2, 3, 79; cf.:

    numerosque manu jactabat eburnos,

    Ov. A. A. 2, 203; id. ib. 3, 355; Suet. Aug. 71.—
    B.
    Transf.
    1.
    To throw or toss about; to shake, flourish:

    crura,

    Lucr. 4, 991:

    brachia in numerum,

    id. 4, 769:

    manus,

    Quint. 11, 3, 179; 10, 3, 21:

    umeros,

    id. 11, 3, 130:

    tinnula manu,

    Ov. Tr. 1, 1, 38:

    tintinnabulum,

    Phaedr. 2, 7, 5:

    onerosa pallia,

    Juv. 6, 236:

    cerviculam,

    Cic. Verr. 2, 3, 19, § 49:

    nisi se suo more jactavisset,

    i. e. to make gestures, id. Brut. 60, 217:

    cum multum se Curio ex more jactasset,

    Quint. 11, 3, 129:

    exsultare immoderateque jactari,

    Cic. Div. 1, 29, 60:

    corpus in suo sanguine,

    to wallow, Ov. M. 10, 721:

    videntes,

    Verg. G. 2, 355:

    a facie manus,

    to throw kisses, Juv. 3, 106; cf.: jactare basia, id. 4, 118:

    oculos,

    Lucr. 4, 1133:

    lumina,

    Ov. H. 3, 11:

    jugum,

    i. e. to be restless, rebellious, Juv. 13, 22.—
    2.
    To drive hither and thither, to drive about:

    cum adversā tempestate in alto jactarentur,

    Cic. Inv. 2, 31, 95; Ov. H. 17, 235; Hor. Ep. 1, 11, 15; Ov. Tr. 3, 2, 15:

    ut Aeneas pelago... omnia circum Litora jactetur,

    Verg. A. 1, 668; 10, 48; 1, 182:

    jactati aequore toto Troes,

    id. ib. 1, 29; Ov. M. 11, 441 al.:

    si quando, ut fit, jactor in turba, etc.,

    Cic. Planc. 7, 17:

    jactatur domi suae homo honestissimus,

    id. Verr. 2, 1, 26, § 67:

    aestu febrique jactari,

    id. Cat. 1, 13.—So of the sea:

    ut jactetur aqua,

    Lucr. 6, 553:

    cito mutata est jactati forma profundi,

    Ov. H. 19, 77:

    aequora,

    id. Tr. 4, 4, 57.—
    3.
    To throw away:

    merces,

    Plaut. Rud. 2, 3, 43:

    arma,

    Liv. 9, 12; Curt. 3, 3, 9.—Esp., to throw overboard, throw into the sea, Dig. 47, 2, 43, § 10; 14, 2, 4, § 2:

    jactatur rerum utilium pars maxima,

    Juv. 12, 52.—
    4.
    To throw out, emit, spread:

    luna suam jactat de corpore lucem,

    Lucr. 5, 576:

    voces per umbram,

    Verg. A. 2, 768.—
    II.
    Trop.
    A.
    To torment, disquiet, disturb:

    jactor, crucior, agitor, stimulor,

    Plaut. Cist. 2, 1, 4:

    nolo te jactari diutius,

    id. Trin. 3, 2, 59:

    ipsa velut navis jactor,

    Ov. H. 21, 41:

    jactari morbis,

    Lucr. 3, 507:

    clamore et convicio,

    Cic. Fam. 1, 5:

    aliquem,

    id. Div. in Caecil. 14, 45.—
    B.
    Jactare se or jactari, not to be firm, to waver, Cic. Tusc. 4, 10.—Of money, to fluctuate in value:

    jactabatur temporibus illis nummus sic, ut nemo posset scire, quid haberet,

    Cic. Off. 3, 20, 80. —
    C.
    To consider, examine, discuss:

    pluribus praesentibus eas res jactari nolebat,

    Caes. B. G. 1, 18:

    multa totā die in concilio variis jactata sermonibus erant,

    i. e. discussed, not decided, Liv. 1, 50, 3:

    pectore curas,

    Verg. A. 1, 227:

    jactari magis quam peragi accusatio ejus poterat,

    discussed without a conclusion, to no purpose, Liv. 10, 46, 16.—
    D.
    To discuss, mention, intimate, pronounce, throw out, utter, speak, say, name, propose a thing:

    rem jactare sermonibus,

    Liv. 8, 29:

    ultro citroque,

    id. 7, 9:

    jactamus jam pridem omnis te Roma beatum,

    Hor. Ep. 1, 16, 18:

    talia jactanti, etc.,

    Verg. A. 1, 102:

    jactatum in condicionibus nequiquam de Tarquiniis in regnum restituendis,

    Liv. 2, 13, 3:

    hanc autem jactari magis causam quam veram esse,

    to be rather the pretext than the true reason, id. 5, 53, 2.—
    E.
    To throw or fling out threats, etc.:

    jactare et opponere terrorem,

    Cic. Sest. 23, 52:

    minas,

    id. Quint. 14, 47:

    probra in quempiam,

    Liv. 29, 9; cf.:

    convicia,

    Prop. 3, 8, 11.—
    F.
    To boast of, vaunt a thing:

    ostentare honorem aetatis, jactare urbanam gratiam et dignitatem,

    Caes. B. C. 3, 83:

    ingenium,

    Quint. 3, 1, 3:

    genus et nomen,

    Hor. C. 1, 14, 13:

    regna et virtutem,

    Ov. H. 16, 81:

    quo te jactas creatum,

    id. M. 9, 23; Curt. 8, 1, 23.—
    G.
    With se, to talk boastfully of one's self, to boast, make an ostentatious display.
    (α).
    Absol.:

    intolerantius se jactare,

    Cic. de Or. 2, 52, § 209:

    non jactandi mei causā,

    Quint. Decl. 268.—
    (β).
    With dat.:

    se alicui,

    to boast of one's self to a person, Ov. H. 12, 175:

    se Iliae querenti ultorem,

    Hor. C. 1, 2, 18; Liv. 35, 49, 3:

    ipse cum se jactaret amicae,

    Juv. 1, 62.—
    (γ).
    With in or simple abl.:

    cum in eo se in contione jactavisset,

    Cic. Att. 2, 1, 5:

    ne quis sit lucus, quo se plus jactet Apollo,

    Verg. E. 6, 73.—
    (δ).
    With de:

    jactat se jamdudum de Calidio,

    Cic. Verr. 2, 4, 21, § 46.—
    (ε).
    With gen.:

    se justitiae,

    Hier. Ep. 23, 34. —
    (ζ).
    With two acc.:

    se jactare formosum,

    Phaedr. 3, 8, 6.—
    H.
    To carry one's self confidently or conceitedly:

    qui antea solitus esset jactare se magnificentissime in illo loco,

    Cic. Att. 2, 21, 3.—
    I.
    To be officious or active in, to give one's self up to, devote one's self to a thing:

    jactare se in causis centumviralibus,

    Cic. de Or. 1, 38, 173:

    nostrum hoc tempus aetatis forensi labore jactari,

    id. Q. Fr. 3, 5:

    in qua (re publica) tu non valde te jactas,

    id. Fam. 2, 15, 3:

    se actionibus tribuniciis,

    Liv. 3, 1.—
    K.
    Se in pecuniis, to be prodigal of one's money, Cic. Cat. 2, 9.—Hence, jactans, antis, P. a., boasting, bragging, boastful, vainglorious.
    1.
    Lit.: insolens, arrogans, jactans, Cic. Fragm. ap. Non. 322, 13:

    epistolae jactantes et gloriosae,

    Plin. Ep. 3, 9:

    neque vereor ne jactantior videar, etc.,

    id. ib. 9, 23; so Verg. A. 6, 815: jactantior hic paulo est, Hor. S. 1, 3, 50.—With gen.:

    tumidus ae sui jactans,

    Quint. 11, 1, 50:

    plebis jactantissimus amator,

    Spart. Hadr. 17.—
    2.
    Transf., proud, noble, splendid:

    septemgemino jactantior aethera pulset Roma jugo,

    Stat. S. 4, 1, 6; Claud. IV. Cons. Hon. 1.— Adv.: jactanter, boastfully, ostentatiously:

    minae jactanter sonantes,

    Amm. 27, 2, 3; Prud. Ham. 170.— Comp.:

    jactantius maerere,

    Tac. A. 2, 77:

    litteras componere,

    id. H. 3, 53; Prud. Ham. 170.

    Lewis & Short latin dictionary > jacto

  • 20 conjunctum

    con-jungo, nxi, nctum, 3, v. a., to bind together, connect, join, unite (very freq. in all perr. and species of composition); constr. with cum, inter se, the dat., or the acc. only; trop. also with ad.
    I.
    Lit.
    (α).
    With cum:

    eam epistulam cum hac,

    Cic. Fam. 7, 30, 3:

    animam cum animo,

    Lucr. 3, 160:

    naturam tenuem gravi cum corpore,

    id. 5, 563.—
    (β).
    With inter se, Lucr. 3, 559; cf. id. 3, 137.—
    (γ).
    With dat.:

    castra muro oppidoque,

    Caes. B. C. 2, 25:

    ita cursum regebat, ut primi conjungi ultimis possent,

    Curt. 5, 13, 10:

    conjunguntur his (porticibus) domus ampliores,

    Vitr. 6, 7, 3:

    dextrae dextram,

    Ov. M. 8, 421:

    aëra terris,

    Lucr. 5, 564.—
    (δ).
    With the acc. only:

    boves,

    i. e. to yoke together, Cato, R. R. 138; cf.:

    bis binos (equos),

    Lucr. 5, 1299:

    calamost plures ceră,

    Verg. E. 2, 32:

    dextras,

    id. A. 1, 514:

    nostras manus,

    Tib. 1, 6, 60:

    oras (vulneris) suturā,

    Cels. 7, 4, 3:

    medium intervallum ponte,

    Suet. Calig. 19:

    supercilia conjuncta,

    id. Aug. 79:

    verba,

    Quint. 8, 3, 36.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen.
    (α).
    With cum:

    eas cohortes cum exercitu suo,

    Caes. B. C. 1, 18:

    quem ego cum deorum laude conjungo,

    i. e. put on an equality with, Cic. Pis. 9, 20; id. Font. 10, 21; cf. Quint. 11, 1, 28:

    imperii dedecus cum probro privato,

    Cic. Sen. 12, 42; id. Red. Sen. 2, 4; id. Red. Quir. 7, 16; id. Brut. 31, 120:

    judicium suum cum illius auctoritate,

    Quint. 10, 3, 1:

    voluptatem cum laude ac dignitate,

    id. 8, pr. 33; 12, 2, 8; Cat. 64, 331.—
    (β).
    With ad (very rare), Quint. 4, 1, 16.—
    (γ).
    With dat.:

    noctem diei,

    Caes. B. C. 3, 13:

    arma finitimis,

    Liv. 8, 16, 2; 42, 47, 3:

    se alicui,

    Curt. 8, 13, 4:

    laudem oratori,

    Quint. 1, 10, 17; 5, 10, 51:

    sequentia prioribus,

    id. 11, 2, 20.—So of writings, to add:

    pauca scribenda conjungendaque huic commentario statui,

    Hirt. B. G. 8, 48.—
    (δ).
    With in and abl.:

    cum in tui familiarissimi judicio ac periculo tuum crimen conjungeretur,

    Cic. Fam. 5, 17, 2:

    nefarium est... socium fallere qui se in negotio conjunxit,

    id. Rosc. Com. 6, 17.—
    (ε).
    With in and acc.:

    omnia vota in unum,

    Petr. 86.—
    (ζ).
    With acc. only:

    vocales,

    to contract, Cic. Or. 44, 150; Quint. 12, 10, 30: bellum, to carry on or wage in concert, Cic. Imp. Pomp. 9, 26; Sil. 15, 52:

    vires,

    Val. Fl. 6, 632:

    Galliae duae, quas hoc tempore uno imperio videmus esse conjunctas,

    Cic. Prov. Cons. 2, 3:

    aequum est enim militum, talium praesertim, honorem conjungi,

    id. Phil. 14, 11, 29:

    ne... tantae nationes conjungantur,

    Caes. B. G. 3, 11:

    hunc cape consiliis socium et conjunge volentem,

    Verg. A. 5, 712:

    res... sicut inter se cohaerent tempore, ita opere ipso conjungi,

    Curt. 5, 1, 2:

    passus,

    Ov. M. 11, 64:

    abstinentiam cibi,

    i. e. to continue without interruption, Tac. A. 6, 26;

    in the same sense, consulatus,

    Suet. Calig. 17; and:

    rerum actum,

    id. Claud. 23:

    nox eadem necem Britannici et rogum conjunxit,

    Tac. A. 13, 17. —
    B.
    In partic.
    1.
    To compose, form by uniting:

    quod (Epicurus) e duplici genere voluptatis conjunctus est (i. e. Epicuri summum bonum),

    Cic. Fin. 2, 14, 44 Madv. ad loc.—
    2.
    To unite, join in marriage or love:

    me tecum,

    Ov. H. 21, 247:

    aliquam secum matrimonio,

    Curt. 6, 9, 30:

    aliquam sibi justo matrimonio,

    Suet. Ner. 28; cf.:

    aliquam sibi,

    id. Calig. 26:

    conjungi Poppaeae,

    Tac. A. 14, 60; Cat. 64, 335:

    conubia Sabinorum (Romulus),

    to bring about, accomplish, Cic. de Or. 1, 9, 37.—
    3.
    To connect, unite by the ties of relationship or friendship:

    se tecum affinitate,

    Nep. Paus. 2, 3:

    tota domus conjugio et stirpe conjungitur,

    Cic. Fin. 5, 23, 65:

    nos inter nos (res publica),

    id. Fam. 5, 7, 2:

    me tibi (studia),

    id. ib. 15, 11, 2; Caes. B. C. 3, 21:

    multos sibi familiari amicitiā,

    Sall. J. 7, 7:

    Ausonios Teucris foedere,

    Verg. A. 10, 105:

    optimum quemque hospitio et amicitiā,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 5, § 16:

    amicitiam,

    id. Clu. 16, 46; cf.:

    societatem amicitiamque,

    Sall. J. 83, 1.—Hence, conjunctus, a, um, P. a.
    A.
    (Acc. to I.) United, connected; hence, of places, bordering upon, near:

    loca, quae Caesaris castris erant conjuncta,

    Caes. B. C. 1, 64 init.; 2, 25; 3, 112:

    Paphlagonia Cappadociae,

    Nep. Dat. 5, 5:

    regio Oceano,

    Hirt. B. G. 8, 46; 8, 31:

    ratis crepidine saxi,

    Verg. A. 10, 653.—
    B.
    Transf., of time, connected with, following:

    quae proelio apud Arbela conjuncta sunt ordiar dicere,

    Curt. 5, 1, 2.—
    C.
    Trop.
    1.
    In gen., connected with, pertaining to; accordant or agreeing with, conformable to, etc.; constr. with cum, the dat., or rar. the abl.:

    prudentia cum justitiā,

    Cic. Off. 2, 9, 33; so,

    nihil cum virtute,

    id. ib. 1, 2, 5:

    ea, quae sunt quasi conjuncta aut quae quasi pugnantia inter se,

    id. Part. Or. 2, 7:

    verba inter se (opp. simplicia),

    id. Top. 7; id. de Or. 3, 37, 149;

    (opp. singula),

    Quint. 5, 10, 106; 7, 9, 2; 8, 1, 1:

    causae (opp. simplices),

    id. 3, 6, 94; 3, 10, 1:

    justitia intellegentiae,

    Cic. Off. 2, 9, 34:

    praecepta officii naturae,

    id. ib. 1, 2, 6:

    talis simulatio vanitati est conjunctior quam liberalitati,

    id. ib. 1, 14, 44; id. de Or. 2, 81, 331:

    libido scelere conjuncta,

    id. Clu. 5, 12; id. Phil. 5, 7, 20: haec necesse est aut ex praeterito tempore aut ex conjuncto aut ex sequenti petere, i. e. the present, Quint. 5, 8, 5; cf. id. 5, 9, 5; 5, 10, 94; and id. 7, 2, 46:

    conjuncta (et conveniens) constantia inter augures,

    harmonious, accordant, Cic. Div. 2, 39, 82.—
    b.
    conjunctum, i, n. subst.
    (α).
    In rhet., connection, Cic. de Or. 2, 40, 167; cf. id. ib. 2, 39, 166.—
    (β).
    A joint-sentence, = copulatum, sumpeplegmenon, Gell. 16, 8, 10.—
    (γ).
    In the physical lang. of Lucr., the necessary, inherent qualities of bodies (as weight, etc.), in contrast with eventum, merely external condition, Lucr. 1, 449 sq.—
    2.
    In partic.
    a.
    Connected by marriage, married:

    digno viro,

    Verg. E. 8, 32:

    conservae,

    Varr. R. R. 1, 17, 5.—
    * b.
    Transf., of the vine (cf. conjunx, I. 2.):

    vitis ulmo marito,

    Cat. 62, 54.—Far more freq.,
    c.
    Connected or united by relationship or friendship, allied, kindred, intimate, friendly (freq. in Cic.).
    (α).
    With abl.:

    cum aliquo vinculis et propinquitatis et adfinitatis,

    Cic. Planc. 11, 27:

    cum populo Romano non solum perpetuā societate atque amicitiā, verum etiam cognatione,

    id. Verr. 2, 4, 33, § 72:

    equites concordiā conjunctissimi,

    id. Clu. 55, 152:

    sanguine,

    Sall. J. 10, 3; cf.:

    Mario sanguine conjunctissimus,

    Vell. 2, 41, 2:

    propinquitatibus adfinitatibusque,

    Caes. B. G. 2, 4; cf.:

    propinquā cognatione, Nep. praef. § 7: homo conjunctissimus officiis, usu, consuetudine,

    Cic. Sull. 20, 57; id. Cat. 1, 13, 33; id. de Or. 1, 7, 24; id. Att. 1, 16, 11; Nep. Att. 12, 1 al. —
    (β).
    With cum, etc.:

    ubi tecum conjunctus siem,

    Plaut. Aul. 2, 2, 52: so,

    genus cum diis,

    Suet. Caes. 6.— Absol.:

    conjunctus an alienus,

    Quint. 7, 4, 21; Nep. Att. 7, 1; Curt. 6, 11, 10.—With dat.:

    conjunctissimus huic ordini,

    Cic. Prov. Cons. 16, 38; cf.:

    civitas populo Romano,

    Caes. B. G. 7, 33:

    conjunctior illo Nemo mihi est,

    Ov. M. 15, 599; Curt. 7, 3, 25.—With inter:

    inter se conjunctissimos fuisse Curium, Coruncanium,

    Cic. Lael. 11, 39; id. Dom. 11, 27:

    ut nosmet ipsi inter nos conjunctiores simus,

    id. Att. 14, 13, B. 5.— conjunctē, adv. (rare; most freq. in Cic.).
    1.
    In connection, conjointly, at the same time:

    conjuncte cum reliquis rebus nostra contexere,

    Cic. Fam. 5, 12, 2:

    conjuncte re verboque risus moveatur,

    id. de Or. 2, 61, 248: elatum aliquid, i. e. hypothetically (opp. simpliciter, categorically), id. ib. 2, 38, 158;

    3, 37, 149: agere,

    id. Inv. 1, 7, 9.—
    2.
    In a friendly, confidential manner:

    conjuncte vivere,

    Nep. Att. 10, 3; so with vivere in the comp., Cic. Fam. 6, 9, 1; Plin. Ep. 6, 8, 4; and in sup., Cic. Lael. 1, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > conjunctum

См. также в других словарях:

  • intimate — 01. Ken was fired after it was discovered that he was having an [intimate] relationship with a co worker. 02. She wrote a book describing all the [intimate] details of her love affairs with several famous Hollywood stars. 03. Samantha and her… …   Grammatical examples in English

  • intimate — intimate1 intimately, adv. intimateness, n. /in teuh mit/, adj. 1. associated in close personal relations: an intimate friend. 2. characterized by or involving warm friendship or a personally close or familiar association or feeling: an intimate… …   Universalium

  • intimate — I. /ˈɪntəmət / (say intuhmuht) adjective 1. associated in close personal relations: an intimate friend. 2. characterised by or involving personally close or familiar association: an intimate gathering. 3. private; closely personal: one s intimate …  

  • More Like Her — Single by Miranda Lambert from the album Crazy Ex Girlfriend Released September 1, 2008 Format CD Single …   Wikipedia

  • More of Me — is a 2007 Lifetime Television movie, starring Molly Shannon and directed by Daisy von Scherler Mayer. Plot Alice McGrath is a woman struggling with her busy life. On a similar vein to Michael Keaton in Multiplicity, she splits into three… …   Wikipedia

  • Intimate relationship — Intimacy redirects here. For other uses, see Intimacy (disambiguation). Paramour redirects here. For the band, see Paramore. For the ship, see HMS Paramour (1694). Relationships …   Wikipedia

  • Intimate and Live Tour — infobox concert tour concert tour name = Intimate and Live Tour album = Kylie Minogue Impossible Princess start date = June 2, 1998 end date = July 31, 1998 artist = Kylie Minogue number of legs = 2 number of shows = 18 in Australia 3 in United… …   Wikipedia

  • Intimate part — An intimate, personal, or private part is a place on the human body which is customarily kept covered by clothing in public venues and conventional settings, as a matter of decency, decorum, and respectfulness.[citation needed] The term is a… …   Wikipedia

  • Intimate Relations — Infobox Film name = Intimate Relations |‎ caption = director = Philip Goodhew producer = Angela Hart Lisa Hope John Slan Jon Slan writer = Philip Goodhew starring = Julie Walters Rupert Graves Matthew Walker Laura Sadler Holly Aird music =… …   Wikipedia

  • Intimate examination — An intimate examination is a physical examination for medical purposes that includes examination of female breasts, the genitalia, or the rectum of a patient. Such examinations can cause patients stress or embarrassment. Hospitals therefore… …   Wikipedia

  • intimate — I. transitive verb ( mated; mating) Etymology: Late Latin intimatus, past participle of intimare to put in, announce, from Latin intimus innermost, superlative of Old Latin *interus inward more at interior Date: 1522 1. to make known especially… …   New Collegiate Dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»